Onderzoek

Is dalende motivatie te keren?

Leerlingen komen gemotiveerd de middelbare school binnen, maar daarna gaat het bergafwaarts. Dat geldt van vmbo tot en met vwo. Niet leuk voor jou als leraar, maar bovendien niet bevorderlijk voor het leren van leerlingen. Tussen klas 1 en 3 dalen namelijk ook de rapportcijfers, blijkt uit het promotieonderzoek van Lindy Wijsman. Ze bevestigt bovendien dat intrinsieke motivatie positief bijdraagt aan prestaties en extrinsieke motivatie eerder averechts werkt, vooral bij vakken die leerlingen niet leuk vinden.
Valt die dalende trend te keren? Wijsman volgde drie jaar lang ruim 150 onderbouwleerlingen binnen de vernieuwingspilot Gedifferentieerd Uitdagen van Talent op School (GUTS) van de Universiteit Leiden en Wolfert Tweetalig (havo/vwo) in Rotterdam. Basisidee hiervan is dat een leerling niet goed hoeft te zijn in elk vak of elk vak leuk hoeft te vinden, maar bepaalde vakken kan kiezen om zich verder in te ontwikkelen. Leerlingen uit de onderbouw volgden per jaar twee clusters van acht blokuren met deze ‘talentlessen’. De vrije keuze zou de intrinsieke motivatie, en daarmee de prestaties, moeten vergroten.
Dat bleek toch tegen te vallen. Hun motivatie en prestaties lagen weliswaar hoger dan bij andere leerlingen, maar ook bij de GUTS-leerlingen was er een dalende trend. Mogelijke oorzaken volgens de onderzoekster: de lessen worden elk jaar moeilijker en leerlingen komen in de puberteit.
Experiment mislukt? Nee, vindt Wijsman. Leerlingen uitdagen en aanspreken op hun talenten blijft een goede manier om prestaties en motivatie te verhogen. Verder noteert ze als ‘belangrijke boodschap’: ‘Prestaties en motivatie van alle leerlingen kunnen gestimuleerd worden, en niet alleen van de top tien of 20% beste leerlingen. Dit vraagt een verandering in focus van “het excellente individu” naar “excellente prestaties van ieder individu”.’

Lindy Wijsman, Enhancing Performance and Motivation in Lower Secondary Education. Proefschrift ICLON, 2018.

Lees ook de Q&A met Saskia Stollman over GUTS-onderzoek.

Dit artikel verscheen in de rubriek Onderzoek kort in Didactief, oktober 2018. 

Verder lezen

1 ‘Je differentieert vaker dan je denkt’