Meer gemeenschappelijke activiteiten tussen leerlingen met en zonder een beperking. Schoolgebouwen toegankelijker maken. Betere voorlichting over wat het is om met een beperking te leven. Het zijn maar een paar van de aanbevelingen die naar voren kwamen op het congres European Hearing dat medio oktober in Luxemburg plaatsvond. Ruim zestig jongeren uit bijna dertig landen discussieerden daar twee dagen lang over hoe onderwijs beter op leerlingen met speciale behoeftes kan worden toegesneden.
Onder de deelnemers ook Darnell en Vincent, twee 14-jarige scholieren uit Almere met zeer verschillende beperkingen. Bij Vincent werd op zijn dertiende epilepsie geconstateerd. Hij heeft moeite met plannen en neemt daarom elke maandag op school met zijn studiebegeleider de week door. Deze begeleider helpt hem op schema te blijven met huiswerk. Korte gesprekjes van maximaal twintig minuten, maar zeer nuttig.
Daarnaast moet Vincent oppassen met sporten. Je treft hem bij gymles niet snel bovenin het klimrek aan. Ook mag hij niet alleen zwemmen. Maar verder ondervindt Vincent, die maar zelden een aanval krijgt, weinig last. ‘De meeste medeleerlingen weten niet eens dat er iets met mij aan de hand is.’
Dat is bij Darnell, die in een rolstoel zit, wel anders. Al sinds zijn geboorte lijdt hij aan osteogenesis imperfecta, een aandoening die ervoor zorgt dat zijn botten heel snel kunnen breken. Hoe snel is snel? Darnell: ‘Toen ik zes was ben ik maar opgehouden met tellen. Ik had op dat moment al honderdvijftig keer iets gebroken.’
Inmiddels gaat het beter, maar het komt nog steeds voor dat hij weken en soms maanden van een breuk moet revalideren en dan niet naar school kan. Twee keer per jaar bespreekt Darnell met een extern begeleider wat hij nodig heeft om goed op school te kunnen functioneren. De begeleider zorgt er bijvoorbeeld voor dat Darnell digitale schoolboeken krijgt, omdat papieren versies voor hem te zwaar zijn.
De European Hearing, voor het eerst in 2003 gehouden, is een initiatief van het European Agency for Special Needs and Inclusive Education. ‘Vroeger was de instelling vooral gericht op onderwijs aan leerlingen met een beperking,’ vertelt Berthold van Leeuwen van SLO, nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling. ‘Nu is de blik breder en richt het zich op diversiteit en inclusief onderwijs.’
Van Leeuwen is nationaal coördinator en stuurt de circa vijf projecten die het European Agency jaarlijks heeft lopen voor Nederland aan. Die gaan bijvoorbeeld over de manieren waarop speciale voorzieningen gefinancierd worden. Of over een mogelijk competentieprofiel voor leraren die met leerlingen met beperkingen te maken hebben.
De activiteiten van het European Agency dragen volgens Van Leeuwen in de eerste plaats bij aan een realistisch, genuanceerd beeld over inclusief onderwijs. Zo wordt bijvoorbeeld over landen als Zweden makkelijk geroepen dat het onderwijs daar volledig inclusief is. Maar door vergelijkende, internationale projecten blijkt dat de werkelijkheid vaak gecompliceerder is. ʻTussen helemaal samen en helemaal apart naar school zit een groot grijs gebied. Normaal waar het kan, anders waar het moet. Dat is in Nederland de norm en dat lukt heel aardig.’
Darnell en Vincent zijn tevreden over de voorzieningen die hun scholen voor hen getroffen hebben. Toch kunnen sommige zaken beter. Vincent merkt bijvoorbeeld dat bepaalde leraren op zijn school niet op de hoogte zijn van zijn situatie. Ook Darnell vindt dat het soms aan heldere communicatie schort. Zo bleken niet alle leraren te weten dat hij zijn toetsen op een laptop mag maken.
Ook wordt hij dagelijks geconfronteerd met de beperkingen van het schoolgebouw, dat niet goed op rolstoelen is ingericht. Door de zware tussendeuren kan hij zich niet zelfstandig door het gebouw bewegen. Elektrische deuren zouden uitkomst kunnen bieden. Of neem de brandoefening, waarbij hij steevast door vier andere leerlingen in zijn rolstoel van de trap moet worden gedragen. Best riskant. ‘Ik zou graag willen dat daar een andere oplossing voor komt.’
Wat hebben ze opgestoken tijdens de European Hearing? Beide jongens vonden het verrijkend om de verhalen van anderen te horen. Vincent zag hoe ingrijpend beperkingen als die van Darnell kunnen zijn, waarbij een schouderklopje al voor een botbreuk kan zorgen. Darnell, die zelf een druk sociaal leven heeft, schrok weer van het isolement waarin sommige leerlingen zich bevinden: ‘In onze groep zat iemand die last heeft van spasmes en daar vreselijk mee gepest wordt.’ Het lijkt hem daarom een goed idee als leerlingen beter worden voorgelicht over wat leven met een beperking inhoudt, zodat ze er meer begrip voor krijgen. Betere communicatie – naar leerlingen, maar ook naar leraren toe – was een thema dat in meerdere werkgroepen op de European Hearing naar voren kwam.
Praat niet over, maar met jongeren
Jongeren met een beperking kwamen tijdens de European Hearing in Luxemburg uitgebreid aan het woord, iets wat volgens Berthold van Leeuwen van SLO in Nederland ook moet gebeuren. Niet alleen op landelijk niveau, maar ook binnen de regionale samenwerkingsverbanden en in scholen zelf. Ook zouden organisaties voor mensen met een beperking beter betrokken moeten worden bij de afstemming van passend onderwijs. Van Leeuwen: ‘We moeten meer met de jongeren zelf praten, niet alleen maar over hen.’
Kijk voor meer informatie op: www.european-agency.org.
Dit artikel verscheen in Didactief, december 2015.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
