Vlak voor twaalven is het uitgestorven op het Bonaireplein, een groot ontmoetingsplein in de wijk De Kooi in Leiden-Noord. Het is even zoeken naar obs De Viersprong, waar Sanne Smit (26) werkt. De school huist in een gigantisch gebouw
met groepswoningen, nog twee basisscholen, een bibliotheek en een buurtcentrum. Gebouwd om de wijk met verschillende nationaliteiten, culturen en tradities te versterken. In haar lessen hecht Smit, ook orthopedagoog en onderwijsadviseur, veel waarde aan het pedagogisch klimaat. ‘Als kinderen zich niet veilig voelen, komen ze weinig of niet tot leren en heeft het ook geen zin om (expliciete) instructie te geven.’
We gaan schrijven vandaag, vertelt ze haar groep 5. ‘Ik wil graag dat iedereen naar mij kijkt,’ zegt ze oogcontact zoekend. ‘Schrijf drie plaatsnamen op met de “h”. Haarlem? Goed, ja! Ik zie dat Mohamed-Reda net binnenkomt van de plusklas. Probeer meteen mee te doen. Ik vind het heel fijn dat Kawtar oplet. Een paar kinderen doen dat nog niet, dus ik wacht even.’
‘Ik wil weten wat deze kinderen nodig hebben’
Een jongen achterin kijkt naar buiten, waar stemmen vandaan komen. Geknal van vuurwerk weerkaatst tegen de hoge muren van de moskee en de flatgebouwen. De jongen staat op en loopt naar het raam. Smit kijkt hem aan, verplaatst dan haar blik naar twee anderen en zegt: ‘Wat ik zo goed vind aan Bilal en Yassine is dat ze buiten mensen horen, maar dat ze gewoon blijven zitten.’ De klas is stil. De jongen bij het raam loopt terug naar zijn stoel.
Samen met leerlingen gaat Sanne Smit op zoek naar hun talenten en vaardigheden.
Als de klas naar huis is, zegt Smit: ‘Het is geen gemakkelijke doelgroep, maar al deze kinderen hebben een hartje van goud. Ook de jongen achterin.’ Ze werkt inmiddels vier jaar op De Viersprong, een gemengde school met 190 leerlingen in een onderwijskansenwijk. Ze trad in dienst na een stage tijdens de academische pabo. Van alle stages en invalervaringen kreeg ze van deze school de meeste energie. ‘Ik merk dat ik vooral “aan” ga bij kinderen in dit soort wijken. Bij veel leerlingen wordt thuis geen Nederlands gesproken en weinig gelezen, omdat ouders de taal niet machtig genoeg zijn. De wereld van de leerlingen is klein en speelt zich voornamelijk af in de buurt. Dat Leiden een treinstation heeft, is bij veel kinderen niet bekend.’
Het is Smits missie om deze kinderen meer kansen te geven op een goede toekomst. Hoe? Met de ambitieklas, háár ambitieklas, een project vanaf januari met financiële steun van het LerarenOntwikkelFonds (LOF). Het wordt een klasje van negen tot twaalf kinderen, waar zij na schooltijd een aantal uur per week aan hun ambitie kunnen werken. ‘Niet beroepsgeoriënteerd,’ haast Smit zich te zeggen. ‘Het is veel breder. Ze werken aan wat ze willen weten, kunnen, maken of doen.’ Zoals leren programmeren, naar een pretpark gaan, imam of dierenarts worden. ‘Ik ga met hen op zoek naar hun talenten en vaardigheden. Ik zorg voor materialen, vertrouwen en positiviteit, zodat ze dichter bij hun ambities komen.’
Het idee voor een ambitieklas ontstond toen Smit tijdens haar master Onderwijs en Innovatie stage liep bij onderwijsadviesbureau Het ABC. Met collega Froukje Hoobroeckx sprak ze over ambitiebewust onderwijs. Ambitie is in Hoobroeckx’ beleving minstens zo belangrijk als 
de basisbehoeften competentie, relatie en autonomie van Deci en Ryan: ambitie zorgt dat je aan de slag gaat en doorzet, ook als het lastig of saai wordt (zie Waar een wil is… Over ambities van leerlingen benutten en bevorderen, red.).
Het zou zomaar eens de paraplu kunnen zijn boven iets wat Smit al sinds haar eerste stage doet: leerlingen laten zien dat naar school gaan breder is dan alleen taal, spelling en rekenen. ‘Tegen Froukje zei ik: “Wauw, jij hebt gezorgd dat ik een naam aan mijn onderwijs kan geven.” Sindsdien trekken we samen op. Zo hebben we een gespreksformat ontwikkeld om achter de ambities van kinderen te komen.’
De precieze doelgroep van de ambitieklas zijn de leraren op De Viersprong en de twee andere scholen in het gebouw nog aan het formuleren. Smit: ‘Het worden sowieso leerlingen die iets graag willen weten of kunnen, maar vanuit huis weinig kennismaken met de wereld 
om zich heen. Zoals de jongen die tijdens de les door het vuurwerk werd getriggerd. Hij is snel afgeleid en er is meer nodig om hem “aan” te zetten. Op het schoolplein zag ik dat hij en een klasgenoot ontzettend goed zijn in verre sprongen maken.’ Smit vertelde ze dat ze echte freerunners zijn en vroeg of ze wisten dat ze dat in de buurt kunnen doen als sport. ‘Met een grote glimlach op hun gezicht vroegen ze me uit te zoeken waar dat kan en of ik hun ouders kon mailen. Dat is het deel waar ik invloed op heb. Ik kan het ouders niet opleggen, maar ze er wel op wijzen dat hun kind er goed in is, het leuk vindt en dat een sport niet duur hoeft te zijn omdat er een sportsubsidie is. Meestal staan ouders ervoor open, ze vinden het leuk dat hun kind een compliment krijgt, maar ze doen er niet altijd wat mee. Daarin kunnen we verandering brengen met de ambitieklas.’
Hoe zit het met Smits eigen ambities? ‘Als kind wilde ik saxofonist worden, omdat ik een toffe band zag spelen in een winkelcentrum. Dan zie je hoe vormend de omgeving is waarin je opgroeit.’ Ze deed de vooropleiding van het conservatorium, maar door een kaakblessure moest ze stoppen. Sinds kort heeft ze haar oude liefde weer opgepakt. ‘Ik speel tenorsax in een funk & soulband, dat geeft me energie. Jij gaat sowieso nog een keer directeur van een school worden, hoor ik vaak. Wie weet, maar voor nu ligt mijn grootste ambitie bij de kinderen van de ambitieklas.’
Dit artikel verscheen in Didactief, december 2020.
1 Waar een wil is… over ambities van leerlingen benutten en bevorderen
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
