Interview

In de biotoop van Marco van Vemde

                                                                'Tastbaar verleden'

‘Willen jullie een slechte horrorserie zien op Netflix? Kijk dan eens naar Ares.’ Kijktip van Marco van Vemde voor een serie over een geheim genootschap met op de achtergrond de slavenhandel. Op het smartboard: ‘Handel in de Republiek’. Lijkt niet echt een onderwerp dat een 16-jarige overeind doet schieten. Maar de leerlingen van 4 vwo aan het Tielse Lingecollege zijn een en al oor.

‘Bij kritische houding
hoort ook kennis van
zwarte bladzijden’

Ze hebben ook vragen. ‘Waarom is Amerika helemaal overgenomen?’ ‘Wij schoten met buskruit, zij alleen met pijl en boog.’ Britt: ‘Waarom haalden ze slaven uit Afrika en niet meer uit Amerika?’ Van Vemde legt expliciet uit hoe Indianen werden uitgeroeid door de ziektes die Nederlanders meebrachten. Hij vertelt over scheurbuik tijdens de handelsreizen. Jesper: ‘Mensen met scheurbuik gooiden ze overboord, toch?’ ‘Alleen als ze dood waren.’

Omstreden helden

Bijbrengen van een kritische houding en respect voor elkaars mening zijn rode draden in de lessen van Van Vemde: ‘Ik laat hen nadenken, discussiëren. Een leerling uitte in zo’n discussie negatieve vooroordelen over de islam, maar uiteindelijk konden leerlingen goed naar elkaar luisteren.’ Bij een kritische houding hoort volgens hem ook kennis van zwarte bladzijden in de vaderlandse geschiedenis. In de les over handel in de Republiek komen omstreden helden voorbij, en de ‘VOC-mentaliteit’. Fokke en Sukke op het smartboard, met een grap hierover, en het hoofd van voormalig premier Balkenende, bedenker van de term. Recht voor zijn raap schetst Van Vemde de dubieuze rol van Piet Hein: ‘De Spanjaarden kwamen met een grote vloot met zilver en hij dacht: “We jatten het gewoon, hebbes!”’
Dicht bij de leefwereld van jongeren blijven, daarom draait het volgens Van Vemde. De opstand tegen de Spanjaarden in Den Briel tijdens de Tachtigjarige Oorlog koppelt hij aan de toespraak van Zelenski in de Tweede Kamer. Met een powerpoint over een gedeporteerde bekende joodse Tielenaar legt hij de Holocaust uit, historische oorlogsgames kunnen duidelijk maken wat er speelde in zo’n oorlog.
Foto: Marco van Vemde laat leerlingen kruiden zien die in de les aan bod komen.

Nootmuskaat

Dat zijn manier van lesgeven aanspreekt, werd duidelijk toen zijn leerlingen hem voordroegen voor de titel Geschiedenisdocent van het Jaar 2021. Hun argumenten: hij geeft om zijn leerlingen, kan boeiend vertellen. Van Vemde won de verkiezing, georganiseerd door omroep NTR, het Nationaal Archief en het Rijksmuseum. Met deze titel wil de Bemmelaar, die ook maatschappijleer geeft, de belangrijke rol van geschiedenisleraren in het tegengaan van polarisatie uitdragen. Hij wil zijn leerlingen leren kijken vanuit meerdere perspectieven. ‘Roep wat je wilt, zolang je het maar onderbouwt,’ houdt hij zijn leerlingen voor. ‘Leerlingen zeggen vaak dingen na van sociale media. Ik vraag dan naar hun bronnen, laat hen beseffen dat anderen een andere mening kunnen hebben. Tijdens een heftige discussie over de oorlog in Oekraïne merkte een Russische jongen op dat Oekraïense soldaten ook oorlogsmisdaden plegen. Ik leer ze dan goed naar elkaars argumenten te luisteren, ook al zijn ze het oneens met elkaar. Zo verplaatsen zij zich in de verschillende achtergronden van anderen.’
In zijn lessen koppelt Van Vemde het verleden aan het heden. In de les over handel in de Republiek heeft hij bijvoorbeeld bakjes met koloniale kruiden op tafel gezet. Leerlingen raden welke het zijn. Nootmuskaat en speculaaskruid blijken een makkie. Van Vemde vertelt over kaneel, alleen in Amsterdam verkrijgbaar vanwege de Nederlandse monopoliepositie: ‘Aan landen die er ook in wilden handelen, verklaarde Nederland de oorlog. Stel je voor dat Albert Heijn dat zou doen.’

Invasiestranden

Geschiedenis boeide Van Vemde als kind al. Hij verslond boeken met historische onderwerpen, zoals Koning van Katoren van Jan Terlouw. Zijn ouders stimuleerden deze interesse door hem mee te nemen op vakantie naar de Normandische invasiestranden en naar Egypte, waar hij kennismaakte met piramiden en archeologische opgravingen: ‘Zij speelden in op wat mij boeide.’ Kritisch denken, respect en bij je eigen normen en waarden blijven, leerde Van Vemde van zijn vader, commissaris bij de landelijke politie. ‘Hij leerde mij na te denken, niet direct een oordeel te vellen. Dat wil ik mijn pasgeboren zoon ook meegeven.’ Klaarstaan voor anderen leerde hij van zijn moeder, een receptioniste: ‘Als je er voor iemand wil zijn, zeg het niet alleen, maar doe het, luidde haar motto.’
Een andere inspirator was zijn geschiedenisleraar op het Vughtse Maurick College: ‘Met levendige voorbeelden trok hij mij mee in zijn verhalen. Hij bracht mij de kritische houding bij die ik mijn leerlingen wil bijbrengen. Door hem ben ik geschiedenis gaan studeren en ging ik het onderwijs in.’ Voordat hij in 2014 bij het Lingecollege kwam, gaf Van Vemde les in Vught, Arnhem en Voorburg. Zijn eerste school was een daltonschool: ‘Daar ligt mijn hart. Het Maurick College is ook een daltonschool. Ik had het er leuk, leerde zelfstandig werken. Dat wil ik mijn leerlingen aanleren.’

Na het eindexamen

Zelfstandigheid is nodig bij vervolgstudies, weet Van Vemde. Daarom is de Radboud-alumnus sinds 2021 Teacher in Residence (TIR) aan het Radboud Pre-University College, dat het gat tussen middelbare school en universiteit wil dichten. Van Vemde: ‘Nog te veel studenten krijgen in hun eerste studiejaar een enorme cultuurschok. Zij missen onderzoekvaardigheden en een zelfstandige werkhouding. Nog te vaak worden zij tot aan hun eindexamen aan het handje gehouden.’
Daarom organiseert hij met andere TIR’s uitwisselingen tussen docenten van het vo en van de universiteit. Zijn examenklassen stoomt hij klaar door luisteren af te wisselen met actief meedoen en hen de verschillen hiertussen te laten merken. Vanaf 4 vwo schrijven leerlingen essays op basis van meerdere bronnen. ‘Van oud-leerlingen hoor ik dat zij blij zijn met die voorbereiding. Ze weten hoe ze hun studie moeten aanpakken.’ Het liefst zou Van Vemde doceren aan de universiteit én in het vo: ‘Aan de universiteit geef je les aan studenten die bewust voor een studie kozen. Middelbare scholieren moeten studievaardigheden aanleren. Twee verschillende dynamieken, een mooie afwisseling.’

Lees meer afleveringen van De Biotoop.

Dit artikel verscheen in Didactief, juni 2022.