‘Wie helpt jou met problemen (bijvoorbeeld met huiswerk, met het plakken van een band, of als je het even niet meer ziet zitten)?’ Deze vraag stelde Loes van Rijsewijk aan zo’n duizend leerlingen uit de eerste en tweede klas van alle niveaus in het voortgezet onderwijs. Zo kon ze het sociale hulpnetwerk tussen klasgenoten in kaart brengen: wie geeft hulp, wie krijgt hulp, hoe wordt hulp uitgewisseld in schoolklassen en met welk effect?Jongeren die veel hulp geven en ontvangen, zo blijkt, worden aardiger gevonden en maken en hebben meer vrienden. Verder bestaan de hulpnetwerken uit duidelijke groepjes: meisjes helpen meisjes, jongens helpen jongens, en daarbinnen een scheiding tussen leerlingen met hoge en lagere cijfers. Opvallend is dat helpers en vrienden niet altijd samenvallen: jongeren noemen vaak minder hulpbronnen dan dat ze vrienden hebben of benoemen klasgenoten wel als hulpbron, maar niet als vriend.
Van Rijsewijk keek ook of er een verband bestond tussen hulpnetwerken en prestaties. Ze verwachtte hogere cijfers in klassen met wijdverspreide hulprelaties, zonder groepsvorming in het netwerk. Maar deze ‘ideale’ klas heeft ze niet gevonden; in elke klas zitten populaire leerlingen die veel hulp krijgen, tegenover heel geïsoleerde leerlingen. Wel ontdekte ze een verband tussen ongelijkheid binnen de groepjes en slechtere prestaties: cijfers worden slechter naarmate de hulp onderling oneerlijker verdeeld wordt.
Verder kan hulp geven en ontvangen de mentale gesteldheid van jongeren verbeteren. Depressieve symptomen verminderen bij de leerling die hulp krijgt, maar ook bij de helper. Samengevat stelt Van Rijsewijk dat leerlingen baat kunnen hebben bij hulp van klasgenoten en dat je als leraar het goede voorbeeld kunt geven: maak problemen bespreekbaar en steun leerlingen openlijk.
Loes van Rijsewijk, Antecedents and Consequences of Helping Among Adolescents. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen, 2018.
Dit artikel verscheen in de rubriek Onderzoek kort in Didactief, april 2019.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
