Samen knikkeren tijdens het speelkwartier, lekker bijkletsen in de pauzes of elkaar helpen bij een lastige opdracht. Sociale contacten met medeleerlingen zorgen ervoor dat kinderen en jongeren graag naar school gaan. Hoe die sociale relaties precies doorwerken op motivatie en prestaties, heeft Mariola Gremmen met een sociale netwerkanalyse in kaart gebracht. Ze gebruikte (bestaande) datasets over verschillende periodes van duizenden leerlingen in po en vo. Ook nam ze vragenlijsten af onder honderden leraren.
Geen vrienden hebben heeft, net als pesten of afgewezen worden, negatieve effecten op het welbevinden en de prestaties van leerlingen. Maar ook vriendschappen hebben invloed: vriendjes gaan qua prestaties op elkaar lijken, of ze in de klas nou wel of niet naast elkaar zitten. Op de basisschool bepaalt doorgaans de leerkracht wie naast wie zit. Uit Gremmens onderzoek blijkt dat als de ‘zitbuur’ geen vriendje is (of wordt), de prestaties uit elkaar lopen: leerlingen raken ontmoedigd door een zitbuur die beter presteert en juist gestimuleerd door eentje die het slechter doet dan zijzelf.
Op de middelbare school mogen leerlingen doorgaans zelf weten waar ze gaan zitten. In de brugklas zoeken ze vooral klasgenoten op die dezelfde vakken als zij leuk of saai vinden. Vanaf de tweede klas gaan vrienden qua cijfers steeds meer op elkaar lijken. Leerlingen die hoge cijfers halen, hebben de neiging leerlingen met lage cijfers als vriend te vermijden. Best jammer, want zo’n vriendschap zou die laagpresteerder juist omhoog kunnen trekken.
Leerlingen die risicogedrag vertonen, zoals alcohol- en drugsgebruik, kiezen meestal vrienden die laag presteren, waardoor hun schoolcijfers nog verder dalen. Brave leerlingen raken eerder bevriend met klasgenoten die goed presteren en dat levert hun ook hogere cijfers op. Zo versterken en bestendigen sociale relaties binnen een klas dus de schoolprestaties en motivatie van leerlingen.
Mariola Gremmen, Social Network Processes and Academic Functioning: The Role of Peers in Students’ School Well-Being, Academic Engagement, and Academic Achievement. Proefschrift Rijksuniversiteit Groningen, 2018. Onderdeel van NRO-project Social Networks Processes and Social Development of Children and Adolescents (projectnummer 411-12-027).
Dit artikel verscheen in de rubriek Onderzoek kort in Didactief, januari/februari 2019.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
