Een voorziening noemen we een integraal kindcentrum (IKC) als onderwijs en opvang één directie hebben en vallen onder één bestuur of samenwerkende besturen. Een IKC moet de voor- en vroegschoolse educatie (vve) versterken, bijdragen aan goede doorlopende zorg voor kinderen en de onderwijskwaliteit
verhogen. Idealen die schoolbesturen, gemeenten, organisaties voor kinderopvang en peuterspeelzalen vrijwel unaniem onderschrijven, zo blijkt uit het onderzoek Integrale Kindcentra in Nederland, dat in 2011 door de M&O groep in opdracht van Sardes is uitgevoerd. Gevraagd naar de praktijk geeft echter 60 procent van de respondenten aan dat samenwerkende voorzieningen voor onderwijs, opvang en peuterspeelzaal geen gezamenlijke pedagogische visie hebben. Een andere opvallende uitkomst was dat IKC’s, tegen de verwachting in, vaak geen (formele) vve-locaties zijn.
Brede school Het Meesterwerk in Almere wijkt op die belangrijke punten af. Onderwijs en opvang hebben wel één visie op zorg en ontwikkeling van kinderen en de peuterspeelzaal werkt met ‘Startblokken’, een vve-programma dat aansluit op de methodes voor ontwikkelingsgericht onderwijs die de basisschool gebruikt. De taalarme achtergrond van kinderen is, naast een kritisch inspectierapport, ook reden geweest voor de gezamenlijke keuze om vier jaar lang meer accent te leggen op taal en bijvoorbeeld een bibliotheek in te richten. Voor de zorg hanteren zowel de 
begeleidsters bij de peuters als de leerkrachten het systeem ‘Horeb’, dat staat voor Handelingsgericht Observeren en Registreren Basisontwikkeling. Verder zoeken de
partners verbinding via thema’s. De thema’s die het onderwijs vanuit de kerndoelen kiest, worden in een commissie van onderwijs, opvang, peuterspeelzaal en ouders vertaald naar elke leeftijdsgroep. Zo is het kerndoel ‘inzicht geven in de (vaderlandse) geschiedenis’ concreet gemaakt in het project ‘Ontdekken doe je zo’. De leerkracht behandelt dat in ‘ontdekkingsreizigers’, de peuterspeelzaal in ‘kleuren mengen’ en de opvang in ‘dinosaurussen’.
Illustratief is ook dat de drie gescheiden organisaties zich vanaf de start in 2004 presenteren onder één naam, in één infoboekje aan de ouders, dat ze één teamkamer hebben en één digitale nieuwsbrief voor de ouders en één interne memo voor het personeel. Die samenhang is voelbaar in het dagelijkse contact met collega’s van de tussen- en naschoolse opvang, vindt Chris van Merode, die als leraar voor een groep 4, 6 en 8 staat. ‘Je kunt hier een ruzietje of iets dat bij een kind thuis speelt meteen kortsluiten.’ Niet alle collega’s zoeken zo actief de samenwerking als hij, merkt Van
Merode, maar hijzelf ziet vooral voordelen. ‘Je moet een stap erbij zetten, maar ik vind het fantastisch te zien hoe de peuters met een eigen spel meedoen aan
de schoolbrede start van de grote rekendag. Daarmee creëer je samen iets.’ De saamhorigheid tussen de teams zorgt volgens Marja Ewaart, vestigingsmanager opvang, voor een vertrouwde omgeving voor de kinderen. Bij overgangsmomenten,
zoals van de peuters naar de kleuters, is er intensief contact tussen leidster en leerkracht. ‘Als een kind naar de basisschool gaat, heeft het vaak wel een half jaar nodig om weer te aarden. Hier niet. Het kind kent het gebouw, is aan veel dingen al gewend, voelt zich sneller veilig en gaat dan eerder aan het leren. Bij ons kan een kind, als daar behoefte aan is, vanuit groep 1 en 2 weer even terug naar de peuterspeelzaal. Dat geeft hen zelfvertrouwen.’ Welk kind zo’n ‘wissel’ kan gebruiken, wordt zorgvuldig overlegd tussen de coördinatoren van peuterspeelzaal en de onderbouw
Hoe ver zijn we met IKC’s?
De inventarisatie van IKC’s in Nederland en de rol die vve daarbinnen
speelt, werd uitgevoerd door de M&O-Groep in opdracht van Sardes.
Een aantal opvallende resultaten:
‘Volledige’ IKC’s met één directie bestaan nog nauwelijks. De meeste IKC’s lijken op een goed ontwikkelde Brede School.
IKC’s zijn overal te vinden: de aanwezigheid van een IKC hangt niet samen met de samenstelling van de wijk.
Betrokkenen zijn blij met het IKC. De betere kwaliteit van de voorzieningen en de grotere ontwikkelmogelijkheden voor kinderen worden gezien als belangrijkste voordelen van het IKC.
Struikelblokken bij professionalisering
Het Meesterwerk kiest voor een doorgaande pedagogische lijn waarin zij de ontwikkeling van de kinderen goed kan volgen. Dat uit zich niet alleen in de aansluiting in methodes en kindvolgsystemen maar ook in regelmatig overleg tussen de dagelijkse leiding en tussen het management van de drie organisaties. Het Meesterwerk voldoet aan steeds meer eisen die aan een IKC worden gesteld. Maar er zijn ook struikelblokken. Als integraal kindcentrum met één directeur zou Het Meesterwerk bijvoorbeeld tijd en geld besparen bij de afwikkeling van administratieve en huishoudelijke kosten maar ook van bijvoorbeeld professionalisering, denkt Marjon Dries, die sinds september 2011 directeur basisschool en regisseur brede school is. ‘Als ik scholing voor de tussenschoolse opvang wil, gaat dat over zoveel schijven.’ Combinatiefuncties zou zij ook wel
willen, zoals leidsters die in de uren tussen voor- en tussenschoolse opvang kunnen inspringen als onderwijsassistent. Vooralsnog zijn de aparte CAO’s voor onderwijs en opvang en de verschillen in bekostiging een struikelblok. Dat wees ook het eerder genoemde onderzoek uit. Zolang die drempels niet zijn weggenomen, kiezen ze op het Meesterwerk voor de pragmatische aanpak. Bij het gebruik van elkaars ruimtes
bijvoorbeeld. Geen discussies over kosten of onnodige administratie, maar gewoon even een mailtje. Dus rennen de oudste peuters om een uur of vier ‘s middags vrolijk rond in het hoge, lichte speellokaal dat onder schooltijd het domein is van groep 1 en 2.
Dit artikel verscheen in de special Jong geleerd... Deze special is gemaakt in opdracht van en met een financiële bijdrage van Sardes. De special verscheen in Didactief, april 2012.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
