Recensies

Het gras bij de buren

Nu is er in die landen veel edu-toerisme: horden buitenlandse bezoekers die scholen en ministeries bezoeken. Maar een bezoek leert je weinig van wat er van dag tot dag op scholen gebeurt. Lucy Crehan, docente aan een Engelse middelbare school, besloot een stapje verder te gaan en liep in al deze vijf landen als leraar mee. Haar ervaringen verwerkte ze in Cleverlands: The Secrets behind the Success of the World’s Most Celebrated Education Systems.

Alleskunner Crehan sleept psychologie, onderwijskunde en sociologie erbij om haar observaties beter te kunnen begrijpen. Zo verbaast ze zich in Finland erover dat kinderen pas op late leeftijd (tussen de 6,5 en 7,5 jaar oud), maar dan wel razendsnel, leren lezen. Dat kan bijvoorbeeld komen doordat de klanken en de letters in het Fins vrijwel met elkaar overeenkomen, maar ook omdat het vanuit ontwikkelingspsychologisch oogpunt logischer is om kinderen langer te laten spelen. Verder zien we op Finse bodem weinig bijzonders: ondanks de grote mate van autonomie van Finse leraren zijn hun lessen standaard en inwisselbaar.

De cultuurshock vindt plaats in Japan. Crehan komt bij haar bezoek al snel in aanraking met het begrip gaman: het onverdraagbare doorstaan met geduld en waardigheid, wat Japanse kinderen moeten leren. Zo is er op veel scholen nauwelijks verwarming of airconditioning, en hebben leerlingen in de winter dus les in de vrieskou. Ook creativiteit wordt niet aangemoedigd. ‘De spijker die uitsteekt moet platgeslagen worden’, luidt een Japans gezegde. Niet dat leraren die spijker platslaan; dat gebeurt vaak door sociale druk of pesten.

Ook de bezoeken aan Singapore, Shanghai en Canada leveren interessante observaties en stof tot nadenken op. Maar uiteindelijk blijft de lezer wel met een knagend gevoel achter. Crehan begint er zelf over: er is veel kritiek op de PISA-onderzoeken, en als de resultaten ervan niet bruikbaar zijn, waarom dan juist deze landen bezoeken? Wie kijkt naar de Japanse schoolcultuur zal zoiets toch nauwelijks wensen voor kinderen in ‘onze’ cultuur. Gebaseerd op hun eigen merites, en níét op de hoge notering in de ranglijst, zouden dit soort landen nooit aandacht hebben gekregen. Crehan gaat hier wel kort op in, maar haar zelf geïnitieerde verweer doet eigenlijk geen recht aan de discussie.

Desalniettemin is dit boek een waardevol, uniek, en goed geschreven boek over het onderwijs in andere landen. Of die landen nu goed presteren of niet, het gras bij de buren is in ieder geval niet altijd groener.

Lucy Crehan, Cleverlands: The Secrets Behind the Success of the World’s Most Celebrated Education Systems. Londen: Penguin, 2016, ca. € 20,00

Deze recensie verscheen in Didactief, maart 2017.