DE TRAINER
Famke Mochel | leraar groep 8 | trainer masterclass formatief evalueren
‘Als jij je leerlingen indeelt in niveaugroepen, begrijpen zij dan waarom ze in die ene groep zitten? Onze school pakt het anders aan en daar gaat onze drie uur durende masterclass over: help leerlingen zichzelf in te schalen. Dat is een formatieve aanpak, waarmee leerlingen leren zien waar ze staan, waar ze heen gaan en wat ze nog nodig hebben. Als leraar formuleer je een helder leerdoel, bijvoorbeeld: ‘Ik kan procenten koppelen aan breuken, kommagetallen en verhoudingen’. Dit deel je op in drie succescriteria die de route naar het doel markeren, zoals: ‘Ik weet wat percentages en breuken zijn’. Leerlingen schalen zichzelf in bij een van deze succescriteria, dus bij het stukje van het leerdoel dat ze al denken te beheersen.
‘Onze boodschap?
Laat leerlingen
zichzelf inschalen’
We geven de masterclass zoals we een les op onze school geven: we laten deelnemers zichzelf inschalen ten opzichte van het doel van de cursus. Na theorie over formatief evalueren gaan ze in teams met een leerdoel uit hun eigen lessen aan de slag. Een deelnemer die zegt het al beter te snappen, komt bijvoorbeeld bij iemand die nog twijfelt zodat ze elkaar kunnen helpen. Ervaringen uit de praktijk brengen het gesprek op gang, ook tussen deelnemers. Ze vertellen wat ze nog moeilijk vinden en vragen hoe anderen het zouden aanpakken. Het is nodig dat deelnemers zich kwetsbaar durven opstellen, ook omdat ze naar leerlingen zullen moeten uitdragen dat het oké is om iets nog niet te weten.
Wat kan deze formatieve werkwijze je brengen? Die vraag helpt deelnemers vaak verder. Aan het begin en eind van de les geeft het inschalen je meteen een informeel observatiemoment. Je kunt het makkelijk in je les verwerken. En het kan bijdragen aan een positief klasklimaat. De focus ligt op wat een leerling al wél kan. Tegelijk heb je als leraar vlot in de gaten wie extra uitleg nodig heeft. In de masterclass geef ik collega-leraren kennis en tips mee, vanuit de literatuur maar vooral ook vanuit mijn eigen ervaring en enthousiasme over deze aanpak. Dat steekt erg aan, merk ik.’
DE DEELNEMER
Anne de Rooij | leraar groep 4 | deelnemer masterclass formatief evalueren
‘De term formatief evalueren kende ik wel, maar ik deed er nog niet zoveel mee. Als lid van het ontwikkelteam rekenen op onze school denk ik mee over ons rekenonderwijs en hoe we dat kunnen verbeteren. Voor het differentiëren lijkt een formatieve werkwijze ons een goede stap. We willen leerlingen niet meer vastzetten in niveaugroepen, maar flexibeler kijken hoe ze groeien. Daarvoor leerde ik bij de masterclass een concrete aanpak. We hebben geoefend met het formuleren van een rekendoel en het opdelen daarvan in drie succescriteria, oftewel subdoelen, waarop leerlingen zichzelf kunnen inschalen. Op basis daarvan bepaal je vervolgens de verlengde instructie. Dat maakt het compact: ik laat leerlingen zelf meedenken, terwijl ik als leraar de beheersing en de hiaten beter kan plaatsen.
‘De volgende dag
heb ik het gelijk
uitgeprobeerd’
De dag na de masterclass heb ik deze werkwijze meteen uitgeprobeerd in mijn eigen les. Met de tool Gynzy zette ik op het digibord het lesdoel bovenaan, met daaronder de drie gekleurde succescriteria. Zo was het ook in de masterclass aan bod gekomen. Ik begon de les met uitleg van de werkwijze. Vervolgens ging ik bij elke leerling langs met de vraag waar ze zichzelf inschaalden en sleepte hun namen naar de betreffende kleur. Als leerlingen gedurende de les ontdekten dat ze het bijvoorbeeld best makkelijk vonden, liepen ze naar het digibord en schoven ze hun naam naar het volgende succescriterium. Het verraste me hoe snel ze dit oppikten, zelfs in groep 4. Voorwaarde is wel een veilige setting: ik benoemde duidelijk dat iedereen het in z’n eigen tempo mag doen. Na afloop maakte ik een printje van het digibordscherm met het overzicht waar de leerlingen stonden; handig voor de volgende les.
Ik wil deze aanpak de komende tijd blijven uitproberen en meenemen in het ontwikkelteam. Het inschalen door leerlingen zelf is best een grote verandering, die toch makkelijk is in te voeren. Als ik wat zendingswerk verricht, zullen collega’s het vast ook gauw oppakken. De crux wordt de fase daarna: de formatieve werkwijze doorvoeren in de hele school, ook in rapportgesprekken bijvoorbeeld. Maar dit is alvast een super praktisch begin.’
Aan de slag in een leertraject
Naast een masterclass biedt Wereldwijs ook intensievere leertrajecten over formatief evalueren. In vier ochtenden doorlopen scholen een traject op maat over de vraag: hoe stap je duurzaam over op formatief evalueren in de hele school? ‘Wat heeft de leerling eraan? Dat is de vraag die je altijd weer zou moeten stellen, ook bij doelen op schoolniveau,’ vertelt trainer en schoolleider Paula Hoonhout. ‘Dat geven we schoolleiders en teams van collega-scholen mee over formatief evalueren. Je begint op klasniveau, waarna je de manier van werken kunt uitbreiden naar je ontwikkelteams of per bouw. Zorg dat je gewend raakt aan de formatieve taal en werkwijze. Voor de doelen die je jezelf als school stelt, kun je op vergelijkbare wijze nagaan: wat zijn onze succescriteria, hoe kunnen we evalueren waar we staan?’ Wereldwijs begon zelf ook ooit bij de vraag wat hun leerlingen nodig hebben. Hoonhout: ‘Een superstevige basis in taal en rekenen natuurlijk, maar ook zelfregulatie en ‘leren leren’. Onze leerlingen krijgen lang niet altijd de gewenste ondersteuning vanuit thuis, ze moeten zichzelf motiveren. Het helpt hen in hun verdere leven als ze met die bagage van de basisschool af komen.’ |
Klik hier en lees het actuele aanbod van masterclasses, trainingen en leertrajecten bij Wereldwijs.
Dit artikel verscheen in de special Onderwijs blijvend verbeteren van het Onderwijskennis Netwerk Amsterdam in Didactief, mei/juni 2024.
1 Dossier Formatief Evalueren
2 Special: onderwijs blijvend verbeteren
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
