Onderzoek

Geef genen een kans

Bij het kijken naar hoe genen en omgeving (nature en nurture) op elkaar inwerken, richten veel onderzoekers zich op gezinnen. Maar ook de macro-omgeving kan van invloed zijn. In een internationaal onderzoek is het samenspel tussen genen en nationale onderwijssystemen en sociale voorzieningen vergeleken in Duitsland, Noorwegen, Zweden en de Verenigde Staten. Daarbij zijn data uit tweelingonderzoek (cohorten 1972 tot 1993) in de vier landen gebruikt.
Onderwijssystemen onderscheiden zich in het moment van tracking, de opdeling van leerlingen naar diverse onderwijssoorten. In de Scandinavische landen en de VS is dit laat, rond 16 jaar, maar in veel Duitse deelstaten is dit al rond 10 jaar. Late tracking blijkt beter om leerpotentieel tot bloei te laten komen. Zo zijn in Duitsland de genetische invloeden het minst groot van alle landen: ze verklaren hier 60% van de variatie tussen leerlingen tegenover 75 tot 85% in de andere drie landen.
De verklaring: bij late tracking verblijven leerlingen langer in een rijke leeromgeving die een appel doet op hun potentieel. Lagere niveaus (zoals in Nederland het vmbo) hebben een minder uitdagend curriculum, vaak minder voorzieningen en meer lager opgeleide leraren. Het voordeel van homogene niveaugroepen weegt niet op tegen deze nadelen bij vroege tracking.
Goede sociale voorzieningen (zoals uitkeringen en ziektekostenverzekering) bieden gezinnen bescherming tegen economische en medische tegenslag en zouden daarmee een veiliger klimaat zijn voor kinderen. Vanuit deze aanname zouden de VS, waar dergelijke voorzieningen karig zijn, ongunstiger zijn voor de ontplooiingskansen dan de sociale Scandinavische landen. Maar dat zagen de onderzoekers niet terug in de cijfers. Het lijkt er dus op dat het tijdstip van tracking van grotere invloed is dan de verzorgingsstaat.

Tina Baier e.a., Genetic Influences on Educational Achievement in Cross-National Perspective. In: European Sociological Review, 2022.

Dit artikel verscheen in Didactief, juni 2022.