'Ik verdeel de klas in groepjes, ieder groepje speelt een land: Portugal, Duitsland, Engeland. Elk 'land' krijgt van mij een briefje met belangen. Daarna ontvangt elk groepje een blanco kaart van Afrika. Ze verdelen het continent naar eigen inzicht en mogen dan uitleggen aan de klas hoe ze tot hun verdeling gekomen zijn.'
'Ik houd de standaard lesmethode aan als basis, maar verder maak ik mijn eigen lesmethode. Je kunt je blind staren op een curriculum, maar ook dat is maar een visie, elke docent is vakbekwaam, dus waarom zouden we niet de ruimte nemen om de verbeterpunten op te zoeken?' Volgens Kalkman komt alle leerstof aan bod, maar varieert vooral de werkvorm: leerlingen moeten essays schrijven over hun bevindingen tijdens het rollenspel en maken daarbij gebruik van bronnen. Net zoals dat in een 'normale' geschiedenisles gaat eigenlijk. 'Het gaat erom dat je de nieuwsgierigheid van leerlingen prikkelt. Uiteindelijk zijn er inderdaad eindexamentermen, maar de weg om daar te komen, staat je geheel vrij. De projecten kunnen daarnaast ook gecombineerd worden met andere vakken, ik werk bijvoorbeeld vaak samen met mijn collega van Engels.' Samen doen ze bijvoorbeeld een project dat ze CSI London noemen. Leerlingen duiken in Victoriaans Londen en gaan zich verdiepen in Jack the Ripper. De historische bronnen die ze gebruiken, zijn veelal in het Engels. Leerlingen leren over de maatschappij en de gang van zaken in de negentiende eeuw en gaan zelf als agenten van Scotland Yard op zoek naar de moordenaar.
Kalkman gebruikt ook spelletjes in haar lessen: digitaal en 'gewoon'. 'Spellen willen spelen hoort bij mensen, dus waarom zou je daar geen gebruik van maken in je lessen? Er is ook een term voor: gamification. Ik gebruik zelfs elementen uit World of Warcraft om een spel te bedenken voor leerlingen. Ik maak veel gebruik van digitale middelen omdat je de leerlingen dan beter bereikt, bijvoorbeeld een quiz op internet waarbij elke leerling zijn eigen score als een raketje vooruit ziet schieten op het digibord. Zo zit er ook een competitief element in.'
'Ik probeer als leraar in die sneltrein richting het eindexamen soms uitstapjes te maken om zo de leerstof in een bredere context te plaatsen. Ik wil dat leerlingen zien dat de leerstof over hun wereld gaat. Hoe was dat nou echt, zo'n conferentie van Berlijn? Wat is de connectie tussen natuurkunde, wiskunde en de maatschappij? Als leerlingen in een beroepssimulatie wiskundige formules nodig hebben om problemen op te lossen, wordt het veel duidelijker wat het nut achter zo'n vak is. Ga terug naar de tijd van de Grieken en Romeinen en probeer maar eens een tempel te bouwen. Daar is veel wiskundige en natuurkundige kennis voor nodig.' Kalkman ziet de games die ze bedacht heeft niet als haar eigendom: 'Ik zou het fantastisch vinden als de spellen ook door andere leraren werden gebruikt. Ik geef daarom ook workshops in rollenspelen via het onderwijsbureau dat ik heb opgericht.'
Naast geschiedenisdocent is ze ook, samen met twee collega's, de motor achter de Fantasten (buitenschoolse groep op haar stageschool UniC). Bij de Fantasten spelen de leerlingen buiten schooltijd Live Action Roleplays. (LARP) Deelname aan deze club is geheel vrijblijvend. Er zijn geen vaste kosten aan verbonden anders dan de onkosten die gemaakt worden om naar een fair te gaan of een evenement te organiseren. Haar leerlingen spelen magiërs, tovenaars of soldaten en zetten zo hun eigen rollenspelen uit, verkleed en al. Ze organiseerden een LARP- themadag op school en konden daarbij putten uit hun eigen creativiteit en fantasie. 'Bij de fantasten zitten veel leerlingen die binnen hun eigen jaar weinig aansluiting vonden. Voor de leerlingen zelf is het een ontdekking: ze komen erachter dat ze én niet alleen zijn, én ze komen in contact met andere klassen. Ouders van deze kinderen zijn dolblij dat hun kinderen opeens smeken om een tent omdat ze de bossen in willen met vrienden.'
Samen met het Fantasten team en twee andere leraren heeft Kalkman Team Audacity opgericht: een bureau dat zich richt op het motiveren van leerlingen en inmiddels bestaat uit 5 man. Ze doen dat door onder andere workshops, trainingen, lezingen en advies te geven aan scholen. www.teamaudacity.nl
Vanmiddag op UniC eigenzinnig havo vwo in Utrecht, vertelt Famke Kalkman over de manier waarop ze rollenspelen in de klas integreert. Zo speelde ze met leerlingen de conferentie van Berlijn na, die in 1884-1885 bijeengeroepen werd door de Duitse kanselier Bismarck om regels op te stellen voor de verdeling van Afrika tussen verschillende koloniale mogendheden. ‘Ik verdeel de klas in groepjes, ieder groepje speelt een land: Portugal, Duitsland, Engeland. Elk 'land' krijgt van mij een briefje met belangen. Daarna ontvangt elk groepje een blanco kaart van Afrika. Ze verdelen het continent naar eigen inzicht en mogen dan uitleggen aan de klas hoe ze tot hun verdeling gekomen zijn.’
‘Ik houd de standaard lesmethode aan als basis, maar verder maak ik mijn eigen lesmethode. Je kunt je blind staren op een curriculum, maar ook dat is maar een visie, elke docent is vakbekwaam, dus waarom zouden we niet de ruimte nemen om de verbeterpunten op te zoeken?’ Volgens Kalkman komt alle leerstof aan bod, maar varieert vooral de werkvorm: leerlingen moeten essays schrijven over hun bevindingen tijdens het rollenspel en maken daarbij gebruik van bronnen. Net zoals dat in een ‘normale’ geschiedenisles gaat eigenlijk. ‘Het gaat erom dat je de nieuwsgierigheid van leerlingen prikkelt. Uiteindelijk zijn er inderdaad eindexamentermen, maar de weg om daar te komen, staat je geheel vrij. De projecten kunnen daarnaast ook gecombineerd worden met andere vakken, ik werk bijvoorbeeld vaak samen met mijn collega van Engels.’ Samen doen ze bijvoorbeeld een project dat ze CSI London noemen. Leerlingen duiken in Victoriaans Londen en gaan zich verdiepen in Jack the Ripper. De historische bronnen die ze gebruiken, zijn veelal in het Engels. Leerlingen leren over de maatschappij en de gang van zaken in de negentiende eeuw en gaan zelf als agenten van Scotland Yard op zoek naar de moordenaar.
Kalkman gebruikt ook spelletjes in haar lessen: digitaal en ‘gewoon’. ‘Spellen willen spelen hoort bij mensen, dus waarom zou je daar geen gebruik van maken in je lessen? Er is ook een term voor: gamification. Ik gebruik zelfs elementen uit World of Warcraft om een spel te bedenken voor leerlingen. Ik maak veel gebruik van digitale middelen omdat je de leerlingen dan beter bereikt, bijvoorbeeld een quiz op internet waarbij elke leerling zijn eigen score als een raketje vooruit ziet schieten op het digibord. Zo zit er ook een competitief element in.’
‘Ik probeer als leraar in die sneltrein richting het eindexamen soms uitstapjes te maken om zo de leerstof in een bredere context te plaatsen. Ik wil dat leerlingen zien dat de leerstof over hun wereld gaat. Hoe was dat nou echt, zo’n conferentie van Berlijn? Wat is de connectie tussen natuurkunde, wiskunde en de maatschappij? Als leerlingen in een beroepssimulatie wiskundige formules nodig hebben om problemen op te lossen, wordt het veel duidelijker wat het nut achter zo’n vak is. Ga terug naar de tijd van de Grieken en Romeinen en probeer maar eens een tempel te bouwen. Daar is veel wiskundige en natuurkundige kennis voor nodig.’ Kalkman ziet de games die ze bedacht heeft niet als haar eigendom: ‘Ik zou het fantastisch vinden als de spellen ook door andere leraren werden gebruikt. Ik geef daarom ook workshops in rollenspelen via het onderwijsbureau dat ik heb opgericht.’
Naast geschiedenis docent is ze ook,samen met twee collega’s de motor achter de Fantasten (buitenschoolse groep op haar stageschool UniC). Bij de Fantasten spelen de leerlingen buiten schooltijd Life Action Roleplays. (LARP) Deelname aan deze club is geheel vrijblijvend. Er zijn geen vaste kosten aan verbonden anders dan de onkosten die gemaakt worden om naar een fair te gaan of een evenement te organiseren. Haar leerlingen spelen magiërs, tovenaars of soldaten en zetten zo hun eigen rollenspelen uit, verkleed en al. Ze organiseerden een LARP- themadag op school en konden daarbij putten uit hun eigen creativiteit en fantasie. ‘Bij de fantasten zitten veel leerlingen die binnen hun eigen jaar weinig aansluiting vonden. Voor de leerlingen zelf is het een ontdekking: ze komen erachter dat ze én niet alleen zijn, én ze komen in contact met andere klassen. Ouders van deze kinderen zijn dolblij dat hun kinderen opeens smeken om een tent omdat ze de bossen in willen met vrienden.’
Samen met het Fantasten team en twee andere leraren heeft Kalkman Team Audacity opgericht: een bureau dat zich richt op het motiveren van leerlingen en inmiddels bestaat uit 5 man. Ze doen dat door onder andere workshops, trainingen, lezingen en advies te geven aan scholen. www.teamaudacity.nl
Tekst Maartje Spoelstra, stagiaire bij Didactief van 1 januari tot 1 april 2014.
Gepubliceerd op 12 mei 2014
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
