Oorlog, terroristen, arme mensen. Zuzana Molcanova vroeg haar havo-4 leerlingen waar ze aan dachten bij het land Afghanistan. Twee maanden later, na het lezen van De Vliegeraar – geschreven door Khaled Hosseini – stelde ze de vraag opnieuw. Deze keer schetsten de leerlingen een ander beeld. Ze noemden bevolkingsgroepen als de Hazara’s en de Pashtuns, vliegerwedstrijden en de stad Kaboel. ‘Hun perspectief was veranderd,’ zegt Molcanova, docent Engels op het Stedelijk College in Eindhoven.
Molcanova kwam op het idee om multiculturele literatuur te gaan lezen door een ervaring in de klas. Een leerling van Bosnische afkomst kwam na afloop van een les naar haar toe, met een boek dat ze van haar moeder had gekregen. Het was een dagboek van een docente uit de tijd van de oorlog in Joegoslavië. De leerling vroeg of ze een stukje mocht voorlezen. ‘Ik merkte hoe belangrijk het voor haar was,’ zegt Molcanova.
Een deel van de klas luisterde aandachtig naar haar verhaal. Maar een ander deel toonde geen interesse en respect. Dat zette Molcanova aan het denken. Waarom was het boek voor deze leerling belangrijk en waarom reageerden haar klasgenoten zo verschillend? Ze besloot te onderzoeken hoe haar leerlingen reageerden op multiculturele literatuur. Ze koos voor De Vliegeraar omdat het boek op authentieke manier het leven in Afghanistan omschrijft, maar ook laat zien hoe het een Afghaanse vader en zoon vergaat nadat ze naar Amerika zijn gevlucht.
Het thema interculturele competenties ligt Molcanova na aan het hart. Ze komt uit Slowakije, waar ze ook in het onderwijs werkte. ‘Als je in een ander land gaat wonen leer je heel snel hoe belangrijk interculturele vaardigheden zijn,’ lacht ze. Ze deed haar afstudeeronderzoek voor de lerarenopleiding Engels aan Fontys Hogescholen. Het Stedelijk College in Eindhoven is bovendien een cultureel diverse school met leerlingen van veel verschillende nationaliteiten en tweetalig onderwijs.
De havo-4 klas van Molcanova las in twee maanden tijd De Vliegeraar, in het Engels. Niet alle 27 leerlingen hielden van lezen, daarom deed ze er alles aan om de groep te interesseren. Ze liet bijvoorbeeld eerst een documentaire over Afghanistan zien. ‘Een boek kan wonderen doen,’ zegt Molcanova, ‘maar je moet de leerlingen wel gidsen tijdens het lezen.’
Molcanova nam aan het begin en aan het eind vragenlijsten af in de klas. Die baseerde ze op het gedachtengoed van de Amerikaanse onderwijskundige Darla Deardorff. Zij omschrijft interculturele competentie als een leerproces dat je helpt om succesvol te communiceren in interculturele situaties. Kennis en vaardigheden, zoals kennis over andere culturen, kritisch denken en nieuwsgierigheid kunnen je volgens haar helpen om hier beter in te worden.
Molcanova hield een onderzoeksdagboek bij waarin ze de reacties van leerlingen opschreef. ‘Ik wilde begrijpen wat er met hen gebeurde tijdens het lezen.’ In het dagboek noteerde ze bijvoorbeeld haar verbazing over het feit dat leerlingen Perzische termen uit het boek zomaar overnamen. Daarmee toonden ze sociolinguïstisch bewustzijn, aldus Molcanova, wat ze als een onderdeel van interculturele competentie beschouwt.
Na haar onderzoek is Molcanova ervan overtuigd dat De Vliegeraar leerlingen een klein stapje vooruit helpt om beter te kunnen functioneren in een multiculturele maatschappij. ‘Ze zijn anders gaan kijken naar diversiteit,’ zegt ze. Een mooi voorbeeld: de leerling die voorafgaand aan het lezen zei ‘dat andere culturen ook normaal kunnen zijn.’ Na afloop schreef dezelfde leerling: ‘Culturele diversiteit is dat je weet wat voor iemand anders belangrijk is.’
De OnderwijsTopTalentPrijs is een initiatief van het Instituut voor Nationale Onderwijs Promotie in samenwerking met Cito, SLO, Nationale Onderwijsweek, Nationale Onderwijsstad 2017-2018 (Nijmegen) en Didactief.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
