Onderzoek

Diverse klas: jij geeft het voorbeeld

In uw onderzoek hebt u het over de uitdagingen van een diverse klas. Wat hebt u precies onderzocht?
‘Als leraar wil je dat elke leerling meekomt en gelijke kansen krijgt. Daartoe moet je je bekwaam voelen. Verder wil je leerlingen iets leren over diversiteit. Dat geldt voor alle klassen, maar in etnisch diverse klassen krijg je er directer mee te maken. Mijn conclusie is dat de relatie die je met individuele leerlingen hebt, voor beide taken belangrijk is.’

Voelen leraren zich in een diverse klas minder bekwaam?
‘Bij sommige leerlingen wel. Ik heb veertig autochtone basisschoolleraren uit het hele land die lesgeven in etnisch diverse klassen bevraagd over hoe ze omgaan met individuele leerlingen. Daaruit blijkt dat ze zich minder bekwaam voelen in de omgang met leerlingen uit een minderheidsgroep en dan vooral als er sprake is van internaliserend probleemgedrag, zoals angstige of onzekere leerlingen. Bij agressief of hyperactief gedrag zien we geen verschil in hoe bekwaam de leraren zich voelen, dus daar lijkt etniciteit geen rol te spelen. Verder is er een kleine aanwijzing dat de samenstelling van de klas ertoe doet: in superdiverse klassen, waar iedereen verschillend is, voelen leraren zich bekwamer dan in een klas met maar enkele leerlingen uit een minderheidsgroep.’

En heeft dat gevoel van bekwaamheid effect op prestaties van leerlingen?
‘Ik heb niet naar Cito-scores of zo gekeken, maar leerlingen bevraagd op hun betrokkenheid. Die geldt als een belangrijke voorwaarde voor leren. En daar zag ik een effect: hoe bekwamer een leraar zich voelde in de omgang met een individuele leerling, hoe meer betrokken die leerling bleek.’

Hoe spelen leraar-leerlingrelaties een rol in het leren over diversiteit?
‘De relatie met je leraar is van invloed op hoe jij als leerling denkt over kinderen uit een andere etnische groep. Uit eerder onderzoek wisten we al dat als leerlingen uit een minderheidsgroep positieve contacten met hun autochtone leraar hebben, dit positieve effecten heeft op hoe ze denken over autochtone Nederlanders. Zeg maar het effect van een leuk contact tussen verschillende groepen. Ik heb laten zien dat een goede relatie met de autochtone leraar ook voor autochtone leerlingen doorwerkt in hoe ze kijken naar anderen. Dankzij de goede vertrouwensbasis met de leraar staan ze meer open voor mensen met een andere achtergrond. Verder speelt mee: als hun leraar positieve relaties heeft met de andere groep, beïnvloedt dit ook hun attitude over die ander positief. Leerlingen nemen dat soort aanbevelingen van de leraar mee in hoe ze zelf denken.’

                             Jolien Scheerings (Universiteit Utrecht)


Is er geen jaloezie?
‘Dat kan inderdaad soms een rol spelen. Als een leraar positieve relaties heeft met leerlingen uit een minderheidsgroep en tegelijkertijd ook veel positieve dingen over die groep en over diversiteit zegt, kan dat net te veel zijn. Het kan ervoor zorgen dat autochtone leerlingen minder positief zijn over die andere groepen: kennelijk vindt hij ons minder belangrijk. Omgekeerd geldt: als de leraar heel positieve relaties heeft met vooral autochtone leerlingen en geen norm over diversiteit uitdraagt, bijvoorbeeld dat je niet moet discrimineren, zijn álle leerlingen minder positief over andere groepen.’

Dat is voor leraren dus wel op eieren lopen?
‘Je moet inderdaad de gulden middenweg zien te vinden. Het is belangrijk om een inclusief multiculturalisme in de klas te bewerkstelligen, waarbij de Nederlandse identiteit als een van de kleuren in de klas geldt. Probeer dus uit te dragen dat diversiteit niet alleen gaat over de culturele achtergrond van minderheden, maar ook over die van autochtone Nederlanders. Mijn onderzoek laat zien dat het belangrijk is dat elke leerling zich gezien en gehoord voelt. Dat ze het gevoel hebben dat ze er allemaal evenveel toe doen.’
 

Dit artikel verscheen in Didactief, april 2021