De meeste schoolsystemen hebben enige vorm van tracking, het sorteren van leerlingen naar capaciteiten en leerprestaties. In Nederland stromen leerlingen bijvoorbeeld na de basisschool uit naar diverse, van elkaar gescheiden onderwijsniveaus, meestal op verschillende (aparte) scholen (tracking). In andere landen, zoals Engeland en de VS, is tracking binnen een school of per schoolvak gangbaar.
Het voordeel van tracking is dat leraren hun instructie kunnen richten op een homogene groep. Maar een nadeel is dat leerlingen een verschillend curriculum en dus ongelijke kansen krijgen. Bovendien zitten in de lagere tracks disproportioneel veel leerlingen met een migratieachtergrond of uit arbeidersgezinnen en zitten de beste leraren in de hoogste tracks. Daarom geldt detracking internationaal als middel voor meer kansengelijkheid.
In 2015 besloot San Francisco Unified School District om de keuze voor het volgen van algebra uit te stellen van het tweede naar het derde leerjaar (grade 9). In grade 8 werkten leerlingen voortaan in heterogene klassen aan algemene (voorbereidende) wiskundige vaardigheden. Doel was om meer leerlingen te bewegen wiskunde te kiezen, vooral de tot dan toe ondervertegenwoordigde zwarte en Spaans-Amerikaanse leerlingen.
Maar onderzoekers van Stanford University toonden recent aan dat dit niet gebeurde. In de zes onderzochte cohorten (23.309 leerlingen) bleef de etnische kloof tussen leerlingen die wel en geen wiskunde kiezen, even groot. Duits onderzoek laat nu zien dat detracking zelfs negatief kan uitpakken voor het zelfvertrouwen van leerlingen. Slecht nieuws, want zelfvertrouwen is een belangrijke voorspeller van inzet, vak- en studiekeuze en ambities.
Over het verband tussen tracking en zelfvertrouwen zijn er twee elkaar tegensprekende theorieën. Volgens de labeling-theorie bevorderen heterogene klassen het zelfvertrouwen van laagpresteerders, want die verliezen zo immers hun label (‘maar een vmbo’er’). Nee, zegt de contrasttheorie, die heterogene klassen geven het zelfvertrouwen van deze leerlingen juist een deuk. Want vergeleken met hun klasgenoten bungelen ze steeds onderaan. Dit staat ook wel bekend als het big fish, little pond-effect: als je de enige slimme leerling in de klas bent, val je meer op dan wanneer je te midden van allemaal slimmeriken zit. Lees meer over dit effect in D Translate.
De Duitse onderzoekers zagen deze tweede theorie bevestigd toen ze twee detracking-hervormingen onder de loep namen. Oostenrijk verruilde in schooljaar 2012-2013 in het vo niveauklassen voor heterogene klassen. Voortaan volgden alle leerlingen het curriculum van voorheen het hoogste niveau. En in de Duitse deelstaat Thüringen konden leerlingen tot 2009 kiezen voor wiskunde op basis- of gevorderd niveau, maar vanaf schooljaar 2009-2010 volgden alle leerlingen verplicht het gevorderde programma.
De onderzoekers vergeleken cohorten van voor en na deze hervormingen (78.330 Oostenrijkse en 2.202 Duitse leerlingen) en zagen dat deze voor laagpresterende leerlingen negatief uitpakten. Hun zelfvertrouwen was lager dan dat van vergelijkbare leerlingen voor de hervorming. Voor goede presteerders waren er geen verschillen. Wat dat betekent voor hun prestaties moet nog worden onderzocht.
Dit betekent niet, zo stellen de onderzoekers, dat detracking een slecht idee is. Wel dat er onbedoelde neveneffecten kunnen zijn en dat je goed moet nadenken over hoe je het inricht. Zo kozen beide onderzochte landen voor een curriculum op het hoogste niveau. Dat is iets anders dan gedifferentieerd werken binnen heterogene klassen.
Moritz Fleischmann, Nicolas Hübner, Benjamin Nagengast en Ulrich Trautwein, The dark side of detracking: Mixed-ability classrooms negatively affect the academic self-concept of students with low academic achievement. Learning and Instruction, 2023.
Elizabeth Huffaker, Sarah Novicoff en Thomas Dee, Ahead of the game? Course-taking patterns under a math pathways reform. Stanford University. EdWorkingPaper, 2023.
Dit artikel verscheen in Didactief, november 2023.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
