Onderzoek

Denken over leren

Een aspect daarvan is leeridentiteit en dit gaat ze de komende tijd nader onderzoeken. 'Leerlingen leren op school niet alleen kennis en vaardigheden, maar ze leren daar ook over zichzelf denken als iemand die wel of niet kan leren, en ze ontwikkelen ideeën over wat leren eigenlijk is. Ik vind het vreselijk dat veel jongeren van school komen met het idee dat ze niet kunnen leren of dat leren niks voor hen is. Kinderen die zeggen: "Ja, ik kan niet zo goed leren." Terwijl er misschien dingen zijn, bijvoorbeeld iemands haar knippen, die ze wel heel handig en snel leren.'

'Het begint al op de basisschool waar kinderen die slecht presteren, vooral negatieve feedback krijgen: "Jij kan niet goed leren". Ondertussen zeggen we als samenleving ook tegen kinderen: "Je moet je leven lang blijven leren, dát vinden we belangrijk." Er is sprake van een enorme discrepantie tussen die twee boodschappen. Ik ben heel benieuwd hoe de ontwikkeling van een leeridentiteit verloopt in verschillende schooltypen en schoolsoorten en wat dat met kinderen doet. Hoe verschilt een vmbo-school daarin van een gymnasium? Ik vermoed ook dat leerlingen op bijvoorbeeld de vrije school een andere leeridentiteit ontwikkelen dan in het montessorionderwijs of het reguliere onderwijs. Waar ik ook graag naar zou willen kijken is of de schommelingen in het politieke discours over onderwijs iets doen met hoe kinderen en jongeren tegen zichzelf aankijken als lerende.'

Volman wil ook nationale onderwijssystemen op dit punt gaan vergelijken. 'In Frankrijk bijvoorbeeld geldt niet "aansluiten bij de individuele leerling" als het ideaal, maar zijn ze veel meer van "iedereen moet weten wie Voltaire is, dát is emanciperend voor achterstandsgroepen". Wat doet dat met hoe kinderen over zichzelf als leerling en over leren gaan denken?'

Hoe kijkt Volman als voorstander van ontwikkelingsgericht onderwijs eigenlijk aan tegen toetsing? Die heeft in Nederland immers een steeds belangrijker rol, met eindtoets, rekentoets, en kernvakkenregeling in het eindexamen. Volman: 'Door de grotere aandacht voor rekenen in het VO die de rekentoets heeft meegebracht, zijn jongeren wel weer beter gaan rekenen. Ik vind het alleen heel jammer dat bijvoorbeeld een heel goede kapper of verzorgende het diploma niet haalt omdat het op een aspect (die rekentoets) niet lukt. Je hebt gelijk dat er meer wordt afgerekend. En nu wordt er ook weer voor gepleit om de eindtoets belangrijker te maken. We toetsen in het basisonderwijs aan de lopende band, dus waarom blijven we die eindtoets toch zo belangrijk vinden?! Maak gebruik van wat er al bekend is over de ontwikkeling van een kind uit het leerlingvolgsysteem en investeer in leraren zodat ze beter en objectiever naar kinderen gaan kijken, in plaats van ervan uit te gaan dat een toets dat per definitie beter kan dan een leraar. En maak ze er ook van bewust dát ze een emanciperende taak hebben.'

'De zwaarte van die eindtoets heeft zoveel nadelen, teaching to the test, maanden voorbereiden én het bevordert ongelijkheid omdat veel ouders die het kunnen betalen hun kind naar een training sturen. Er is hier net een mooi onderzoeksvoorstel de deur uit gegaan, van Louise Elffers, Nienke Ruijs en Herman van de Werfhorst, om dat schaduwonderwijs in kaart te brengen.'

Tekst: Monique Marreveld

Lees een interview met Monique Volman over Onderwijs2032, OGO, vernieuwingsonderwijs en de Amsterdamse scholenwedstrijd in het nieuwe juninummer van Didactief.

9 juni 2016