Zelfs als je hard je best doet om reclames te negeren, word je onbewust toch op veel manieren beïnvloed. Reclamestrategieën maken namelijk slim gebruik van psychologische kennis om ons koopgedrag te beïnvloeden. Dankzij digitalisering is het voor bedrijven veel gemakkelijker geworden om ons te bereiken met hun producten. Via internet krijg je elke dag tot wel honderden subtiele – en minder subtiele – reclames op je afgestuurd.
Een leuke korting?
Het voelt alsof
je hebt gewonnen
Jongeren zijn extra gevoelig voor al deze reclamestrategieën. Dat komt vooral omdat hun hersenen, en daarmee de impulscontrole, nog in ontwikkeling zijn. Bovendien hebben jongeren minder ervaring opgedaan met reclames dan volwassenen. Kunnen scholen helpen om leerlingen weerbaar te maken tegen reclames? Zeker, want voor de ontwikkeling van impulscontrole zijn feedback en sturing vanuit de omgeving heel belangrijk. Met een gesprek in de klas over veelvoorkomende reclamestrategieën maak jij jongeren minder gevoelig voor de manipulaties van de reclamewereld. We zetten er vijf op een rij:
Schoenen met een korting van dertig procent? Niet te weerstaan. Een telefoonhoesje voor de helft van het geld? Onbewust ben je blijer met de korting dan met het hoesje. Die korting activeert namelijk het beloningssysteem in je hersenen: het voelt alsof je hebt gewonnen. Maar niet iedere korting is zo voordelig als het lijkt. ‘Van 100 voor 60 euro!’ Koopje, toch? Niet als de ‘oorspronkelijke’ prijs de adviesprijs is. Dan krijg je helemaal geen veertig procent korting, want de adviesprijs ligt standaard hoger dan de winkelprijs.
TIP: Laat leerlingen aanbiedingen bekijken en laat ze controleren of de korting is gebaseerd op de oorspronkelijke prijs óf de adviesprijs.
Jongeren zijn extra gevoelig voor FOMO: fear of missing out. Hun identiteit is zich nog aan het vormen. Iets belangrijks mislopen geeft het gevoel dat je lager staat in de sociale rangorde, en dat slaat een deuk in de toch al wankele identiteit van tieners. Bedrijven maken dankbaar gebruik van FOMO met leuzen als ‘bijna uitverkocht’ of ‘op=op’. Ook onze ingebouwde angst voor schaarste is een handig marketingmiddel. ‘Alléén op Black Friday’ hoge kortingen. Je zou maar misgrijpen!
TIP: leg leerlingen uit hoe bedrijven hen proberen te verleiden om nú een aankoop te doen, terwijl aanbiedingen zelden echt uniek of tijdelijk zijn. Laat leerlingen aanbiedingen vergelijken met prijzen in andere webshops. Pas dan weet je of je te maken hebt met een goede aanbieding.
Mensen zijn sociale wezens: we zijn van oorsprong afhankelijk van een groep om te overleven. Daarom kopiëren we graag het gedrag en de voorkeuren van anderen. Om erbij te horen, maar ook als snelle manier om goede beslissingen te nemen.
Social proof-trucjes:
dit product is onlangs
vijf keer gekocht
Social proof is daarom een effectieve, veelgebruikte reclamestrategie. Wachtrijen buiten de winkel bij de release van een nieuw product of een waslijst aan reviews vertellen je: zij kopen het ook. De website Booking.com gebruikt graag teksten als ‘er kijken nu 27 mensen naar deze kamer’ en ‘dit hotel is onlangs vijf keer geboekt’. Tja, dan zal het wel goed zijn!
TIP: help leerlingen om social proof-trucjes te herkennen. Reviews kunnen waardevolle informatie geven, maar er verschijnen ook veel fake reviews. Kunnen jouw leerlingen een echte review van een neppe onderscheiden?
Heb je net de website met die leuke sneakers weggeklikt, zie je op Facebook een advertentie met precies dezelfde gympen. Herkenbaar? Die advertenties heb je te danken aan de cookies op de websites die je bekijkt. Met targeted advertising kunnen bedrijven jou gepersonaliseerde advertenties laten zien. Hoe vaker je een product ziet, hoe groter de kans dat je het wilt kopen. Dat heeft te maken met het mere exposure effect: een psychologisch fenomeen waarbij mensen producten of merken steeds leuker gaan vinden naar mate ze het vaker hebben gezien.
TIP: leg leerlingen uit dat het geen toeval is welke advertenties ze te zien krijgen. Laat ze zien dat ze cookies kunnen afwijzen en gepersonaliseerde advertenties kunnen uitschakelen in apps of accounts van Google.
Je favoriete YouTuber met die mooie huid verklapt haar geheim: crème van Image Skincare. In dat leuke filmpje op Instagram komen heel subtiel de nieuwste Nikes voorbij. In Nederland is het verplicht om product placement te vermelden: het gaat dan om gesponsorde content. Maar zelfs als je weet dat de influencer betaald wordt om het product op te hemelen, koop je het product toch sneller. Er ontstaat namelijk een onbewuste associatie met dat fijne – die film, die influencer – en het product.
TIP: ga het gesprek aan. Waar kun je aan zien dat de content gesponsord is? Herkennen leerlingen een ‘samenwerking’ als reclame? Zouden ze het product willen hebben als het niet was gepromoot?
Dit artikel verscheen in de special Is jouw leerling geld de baas? van Didactief, december 2023.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
