Onderzoek

'De onderzoekers gaven ons een extra drive'

Klimmen
Gezond eten en bewegen in brede zin zijn net zo belangrijk als sport. Henry: 'Wie goed in z'n vel zit, kan meer aan, presteert beter en kan later beter zorgen voor zijn eigen welzijn.' Wetenschappelijk is dat nog niet bewezen. Wel blijkt uit onderzoek, dat vmbo'ers ongezonder eten dan havo/vwo-leerlingen en vaker achter computer en televisie zitten. Bij allochtone leerlingen is dat nog sterker. Om leerlingen in beweging te krijgen organiseert het Marcanti College toernooien (voetbal en basketbal) en sportdagen met sporten waar leerlingen normaal vaak niet mee in aanraking komen, zoals klimmen en zeilen. Eerstejaars doen mee aan Topscore, een project waarmee de gemeente meer jongeren naar sportverenigingen wil krijgen. Er zijn gratis zwemlessen voor brugklassers. Het streven is om in de kantine gezonde voeding aan te bieden en leerlingen kunnen gratis tappen uit een watertank, waarvoor ze in de brugklas allemaal een waterflesje krijgen met de opdruk 'vitale school'. Henry: 'Dat zorgt voor bewustwording.'

Snackbar
Hebben die inspanningen effect? Om dat te achterhalen liet het Marcanti College twee jaar lang met SLOA-middelen ontwerpgericht onderzoek doen. Onderzoekers van CINOP deden observaties, hielden interviews en enquêtes. Ze leverden tussentijds onderzoeksresultaten en dachten mee over interventies, zodat die eventueel konden worden bijgesteld. Een mooi voorbeeld is de kantine. Voor gezond eten zorgen, leek niet moeilijk. Maar na aanpassing van het aanbod liep de omzet sterk terug. Een dilemma, want de kantine is verpacht. 'Om de hoek heb je een snackbar en een supermarkt, dus daar gingen leerlingen in de pauzes heen', zegt Henry. Besloten werd het wat rustiger aan te doen, al werd wit brood wel vervangen door bruin en zijn de vette snacks uit de verkoop genomen. 'Onze vraag is nu hoe we leerlingen kunnen verleiden in de kantine te blijven. Vooral de brugklassers blijken meer besloten hoekjes te willen, dus samen met de leerlingen gaan we een plan maken om de kantine aan te passen.'

Consensus
Docenten van de sectie lichamelijke opvoeding (LO) namen aan het begin en aan het einde van het eerste jaar conditietests af bij iedere leerling. Die lieten enige vooruitgang zien. Henry is tevreden: 'We zijn met z'n allen meer gaan bewegen.' Leerlingen komen vaker lopend of op de fiets naar school en niet in tram of bus. Steeds meer docenten maken gebruik van de tien bedrijfsabonnementen, die het Marcanti College heeft bij de sportschool om de hoek. Uiteindelijk draait het vooral om bewustzijn. Zo vindt tachtig procent van de leraren het nu belangrijk om leerlingen te stimuleren bij het ontwikkelen van een gezonde leefstijl. 'Die consensus is er gewoon, niemand zal het belang ervan nog ontkennen', zegt Henry. En leerlingen tonen zich bewuster. Dat leraren die roken dat tegenwoordig doen uit het zicht van de school, is te danken aan de leerlingenraad. 'Ze zeiden: jullie vinden gezonde levensstijl belangrijk, dan moet de omgeving van de school toch rookvrij zijn. Goed punt. In het streven om vitale school te worden, hebben leraren een voorbeeldrol.'

Sportlessen
De onderzoekers waren het meest kritisch over het breder delen van de verantwoordelijkheid. Weliswaar staat 'de vitale school' in alle teamplannen, tot nu toe zijn vooral docenten LO en mentoren actief geweest. Dat heeft overigens wel het nodige opgeleverd. In het  mentorprogramma is DoIT opgenomen, een serie themalessen over gezonde voeding en gezonde levenstijl, die de school samen met de GGD organiseert voor leerjaar 1 en 2. De inhoud van deze lessen wordt nog verder aan de Marcanti-leerlingen aangepast. De LO-docenten schreven een vakwerkplan. Leerlingen krijgen nu vier in plaats van twee uur sportles per week. Dan zijn er nog de kleine overwinningen die volgens Henry niet moeten worden onderschat. Hij noemt de inactieve leerlingen, die een hoge drempel hebbenom te bewegen. Twee gymleraren kregen gesprekstraining om eventuele oorzaken te achterhalen en zij gaan regelmatig na schooltijd met een groepje leerlingen lopen. Nu de onderzoekers weg zijn, is het zaak dat wat bereikt is niet vervluchtigt, zegt Henry. 'Dat zij regelmatig op school waren en met leraren spraken, gaf een extra drive.' Wat de kantine betreft, is de volgende stap al gezet. 'We hebben leraren en leerlingenraad om ideeën gevraagd en gaan bijvoorbeeld proeverijen houden. Zo kunnen leerlingen kennismaken met de smaak van gezond eten. Want je moet blijven prikkelen.'

Dit artikel is verschenen als onderdeel van de Didactief-special Onderzoekers in de school (december 2013). Deze special is gemaakt in opdracht en met een financiële bijdrage van de VO-raad.