Interview

De diepte in

DE PROCESBEGELEIDER

Gertine Hazelaar I procesbegeleider Schoolleidersregister PO I schoolleider IKC de Fontein in Dordrecht

‘In het waarderingsgesprek komen drie schoolleiders bij elkaar die om de beurt een uur lang centraal staan en bevraagd worden op het professionaliseringsthema waarop zij zich willen waarderen. Ik ben erbij om dat proces te begeleiden, om de sfeer goed en veilig te houden, maar ook om ervoor te zorgen dat het gesprek echt de diepte in gaat. Wat heeft een bepaalde ontwikkeling voor jou betekend? Wat heeft het je gekost en gebracht?
Ik bewaak de objectiviteit, want natuurlijk is het verleidelijk om als medeschoolleider je eigen oordeel of mening te geven. Maar het gaat er juist om de ander zo neutraal mogelijk te bevragen, om achteraf een goed onderbouwd oordeel op papier te zetten. Tijdens het gesprek gebruiken we ‘de ladder der gevolgtrekking’ om de kwaliteit te waarborgen. Ik leg deze gesprekstechniek eerst goed uit en breng hem tijdens het gesprek waar nodig onder de aandacht. Waar zit je nu op de ladder? Hoe zou je deze subjectieve opmerking kunnen ombuigen naar een objectieve vraag?
 

‘Er zijn ook emoties, want een ontwikkeling is nooit alleen maar een opgaande lijn’

Als procesbegeleider ben je continu alert en aanwezig. Ik heb geleerd om goed te luisteren en op het juiste moment in te breken. Daar heb ik een training voor gevolgd. Het lukt me meestal goed om scherp te zijn op wat ik feitelijk hoor, zonder daar mijn eigen woorden of invulling aan te koppelen. Door zo te luisteren, kan ik dingen terugleggen en steeds proberen nog een stapje dieper te komen. Soms is het graven om die echte, substantiële ontwikkeling boven tafel te krijgen. Vaak roept dat ook emoties op, want een ontwikkeling is nooit alleen maar een opgaande lijn. We hebben het over de worstelingen en dieptepunten. Daar is ruimte voor, maar een schoolleider bepaalt zelf hoever hij of zij daarin wil gaan.

Eens in de zes weken begeleid ik een gesprek. Het is een intensieve middag, maar ik vind het erg leuk om te doen. De schoolleiders nemen zichzelf, de ander en het onderwerp serieus. Hierdoor ontstaat altijd een mooi gesprek over ons vak. Ook leerzaam; ik kom altijd met waardevolle inzichten en nieuwe inspiratie thuis. Zo werd ik laatst op het idee gebracht om in het kader van teamontwikkeling een ‘hussel’ te doen binnen je team: alle leerkrachten een dagdeel voor de klas van een collega. Dat lijkt mij waardevol om eens toe te passen.’

DE SCHOOLLEIDER

Ruud Leuverink I schoolleider basisschool Gaanderwijs in Gaanderen 

‘Best pittig, zo’n waarderingsgesprek. Het afgelopen jaar voerde ik er twee om mijn persoonlijke ontwikkeling als schoolleider te laten waarderen voor mijn herregistratie. De eerste keer stapte ik er vrij blanco in. Natuurlijk had ik me voorbereid, maar je weet toch niet precies wat je te wachten staat. Het viel niet mee. Al die vragen. Het zweet stond op mijn rug. Achteraf gezien was ik te veel bezig met ‘wat ze willen horen’ in plaats van mijn eigen verhaal te vertellen. De tweede keer ging het aanzienlijk beter. Ik zat er rustiger bij en had een scherpe focus op de ontwikkeling die ik wilde delen. De vragen van de andere schoolleiders vatte ik niet meer defensief op; ik zag ze als een mooie manier om dichter tot de kern te komen. Uiteindelijk ben je samen op zoek naar die substantiële ontwikkeling en is het alleen maar leerzaam om daarbij de diepte in te gaan.

‘Het zweet stond op mijn rug. Ik was te veel bezig met wat ze willen horen’

Ik heb flink moeten graven en leren reflecteren op de afgelopen periode. De vragen van mijn medeschoolleiders hielden me daarbij scherp. Zo spraken we uitgebreid over hoe je talenten en competenties in het team maximaal de ruimte geeft. Hoe richt ik de boel daarop in? Dat gaf stof tot nadenken en wakkerde gesprekken hierover op mijn eigen school aan. Aan de andere kant was het leuk om te ontdekken dat sommige dingen juist heel goed gaan. Een school leiden is complex en zelf ben je altijd op zoek naar hoe het beter kan. Maar in het waarderingsgesprek kreeg ik ook veel positieve feedback. Zo waren de andere schoolleiders enthousiast over de specialisten die wij inzetten om onze onderwijsvisie te bewaken en te versterken.
Uit de verhalen van de andere schoolleiders neem ik waardevolle inzichten mee. Zo pikte ik uit het proces van een medeschoolleider op dat het bij adaptief leren belangrijk is eerst ruim de tijd te nemen om je populatie in beeld te krijgen. Wat past bij de kinderen op jouw school, bij jouw leerkrachten, bij de ouders? Zodat je het echt stoelt op de praktijk.

In de luisterende rol is het belangrijk alert te zijn, objectief te blijven en goed door te vragen. Zodat je achteraf een gedegen oordeel kunt schrijven over de ontwikkeling van die ander. Het is fijn dat een procesbegeleider het gesprek bewaakt en waar nodig wijst op de ‘ladder der gevolgtrekking’, een gesprekstechniek om open en neutraal met elkaar te praten. Al met al ben je zo’n vier uur flink aan het zagen en graven met elkaar. Dat is behoorlijk intensief, maar omdat de inhoud zo interessant is, is het dat meer dan waard.’

Dit artikel verscheen in de special 'Schoolleiders maken het verschil' bij Didactief, november 2020