Leerlingen met een migratieachtergrond groeien op in meer dan één cultuur: in hoeverre nemen ze hun erfgoedcultuur of juist de gastcultuur over? Dat proces noemen we acculturatie. Verschillende contexten zijn van invloed op deze ‘inburgering’. School is meer gericht op het gastland, de thuisomgeving is vaak gericht op de erfgoedcultuur. Voor leerlingen kan het een uitdaging zijn deze verschillende culturele contexten in evenwicht te brengen. Eerder onderzoek laat zien dat school een belangrijke plek is waar acculturatie plaatsvindt (zie kader hieronder).
WelbevindenHoe ontdek je of leerlingen met een diverse achtergrond op school gedijen (acculturatie)? Kijk bijvoorbeeld naar hun aanpassing aan de schoolomgeving: hun welzijn en gevoel van verbondenheid, sociale interacties met leeftijdsgenoten en leraren, en naar schoolse vaardigheden, gedrag en leerprestaties (Makarova en Birman, 2015). |
Om erachter te komen hoe
leraren hun leerlingen met een migratieachtergrond hierbij precies kunnen ondersteunen, deden wij een literatuurstudie. We kwamen tot een selectie van enkele tientallen internationale onderzoeken (Verenigde Staten, Canada, Australië, Spanje, Israël, Maleisië en Japan, po en vo, tussen 2000 en 2013), over houding en gedrag van leraren rond culturele diversiteit, hun verwachtingen van leerprestaties en het vormgeven van lessen en activiteiten in de klas (bijvoorbeeld bij taalonderwijs, zie meer details over het
literatuuronderzoek in het kader hieronder).
LiteratuurstudieWe selecteerden artikelen die tussen 2000 en 2013 zijn gepubliceerd en voldeden aan de volgende criteria: het onderwerp acculturatie moest erin aan bod komen, het moest gerelateerd zijn aan de aanpassing van deze groep leerlingen in de context van de school en het moesten studies zijn over het basis- of voortgezet onderwijs. Uiteindelijk bleven er 146 artikelen over, waarvan er 74 kwalitatief onderzoek waren en daarvan hadden alleen 41 artikelen minstens één van deze drie categorieën: attitude en/of gedrag van leraren in relatie tot culturele diversiteit, leraar verwachtingen en anticipatie met betrekking tot de toekomst en academische prestaties van deze groep leerlingen en onderwijspraktijken zoals het vormgeven van taalonderwijs, leerling of leraar gecentreerd en activiteiten in de klas. De artikelen die overbleven na de selectie zijn onderzoeken uitgevoerd in de Verenigde Staten (23), gevolgd door Canada (5), Australië (3), Spanje (2), Israël (2), Maleisië (1) en Japan (1). In vier onderzoeken werden verschillende landen vergeleken. |
Je helpt leerling met hoge
verwachtingen en reflectie op jezelf
Uit deze studies komt naar voren dat de manier waarop leraren hun les vormgeven en hun klas managen de acculturatie van leerlingen en hun aanpassing op school kan beïnvloeden. Het blijkt belangrijk dat leraren cultuursensitief zijn (oftewel culturen (h)erkennen), samenwerken met elkaar en een prettig leerklimaat creëren, zodat leerlingen zelfvertrouwen krijgen, zich veilig voelen en verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen leren. Praktische tips uit de studies:
1. Aandacht voor moedertaal: als je elkaar niet verstaat, maken kleine hulpmiddelen een groot verschil: schakel een vertaler in tijdens oudergesprekken, maak duidelijk dat je de moedertaal van de leerlingen waardeert en toon interesse in hun persoonlijke leven. Met praktische, open, coöperatieve leeractiviteiten, gericht op de leerling, ondersteun je het leren van een nieuwe taal en bouw je aan een goede persoonlijke relatie.
2. Toetsen: daarmee kun je het leren van leerlingen met een migratieachtergrond ondersteunen, als ze gericht zijn op het volgen van vorderingen en uitdagingen, formatief zijn en niet alleen in de Nederlandse taal worden afgenomen. Ook met verschillende manieren van toetsen kun je een goed beeld krijgen: combineer bijvoorbeeld een gesprek met collega’s over de leerling met observaties en een doorlopende formatieve toets.
3. Positieve verwachtingen: als empathische, zorgzame leraar die ruimte creëert voor
persoonlijke verhalen van leerlingen en begrip voor elkaar, draag je bij aan hun acculturatie. Ook doe je er goed aan hulp te bieden bij het stellen en behalen van doelen, vanuit de verwachting dat alle leerlingen succesvol kunnen zijn.
4. Reflecteren: bovenstaande stappen klinken logisch, maar de praktijkvoorbeelden uit de onderzochte artikelen laten zien dat het niet altijd zo vanzelfsprekend is. Daarom is het belangrijk dat je bewust nadenkt over je denken en handelen rond acculturatie en diversiteit. Wat zijn je vooroordelen en hoe ga je hiermee om in de klas? Hoe geef je je les vorm zodat alle leerlingen zich kunnen ontwikkelen en zich prettig voelen? Heb je positieve verwachtingen van hen allemaal?
Judith ’t Gilde is onderzoeker aan het Kohnstamm Instituut.
Bronnen
|
Dit artikel verscheen in Didactief, oktober 2021.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
