Pepijn bedacht een model voor een helikopter die zonder brandstof in de lucht kan blijven zweven. Ook ontwierp hij met klasgenoten een woningencomplex dat energie uit methaangas haalt. Mest dus. Het staat allemaal in zijn online portfolio, dat Pepijn bijhoudt voor school, het Technasium van het Calandlyceum in Amsterdam.
‘Het Technasium is leerlinggericht onderwijs. Het portfolio past daar uitstekend bij,’ zegt Wilco Zwennis, netwerkregisseur bij Stichting Technasium en coördinator van de landelijke competentiemonitor voor technasia. In het portfolio beschrijven de leerlingen waar ze staan, wat ze hebben geleerd en wat ze nog willen ontwikkelen. Dit doen ze gedurende hun hele schoolloopbaan. Onder begeleiding van de docent werken ze stapsgewijs toe naar hun persoonlijke competentiedoelen, zoals resultaatgericht of zelfstandig kunnen werken.
Zelfvertrouwen‘Binnen het Technasium krijgen leerlingen veel vrijheid: ze werken altijd met projectopdrachten, waarbij ze zelf bepalen hoe ze een vraagstuk willen aanpakken. In ruil vragen we dat ze er serieus werk van maken. Het portfolio dient daarbij als houvast. De leerlingen beschrijven onder meer hoe een project is gegaan, welke producten ze hebben gemaakt en wat ze hebben geleerd.’
Vooral de eerste jaren hebben leerlingen hulp nodig om het portfolio goed te gebruiken. ‘De reflectie vinden ze vaak lastig. De maquette is toch af, zeggen ze dan, waarom moet ik er nu nog over nadenken? Als docent moet je ze hierin echt meenemen. Maar na enkele jaren beginnen ze het door te krijgen en zien ze ook het nut ervan in. Dan wordt het ze ineens duidelijk dat ze vorderingen maken. Dat is een grote boost voor het zelfvertrouwen.’
Drie jaar geleden begon Stichting Technasium met het in kaart brengen van ervaringen van technasia met het portfolio en de persoonlijke competentieontwikkeling van leerlingen. ‘De inventarisatie toonde wat we al een beetje wisten. Bij een vak als wiskunde is het vaak makkelijk om te zien op welk niveau een leerling is, maar bij competentieontwikkeling is dit lastiger. Competenties betreffen immers een geheel van vaardigheden, kennis en attitude, zoals plannen en organiseren of projectmatig kunnen werken. Ze lopen deels in elkaar over en zijn moeilijker te herleiden tot specifieke opdrachten. Ook kun je ze soms alleen in samenhang met elkaar positief ontwikkelen: resultaatgericht handelen is alleen lovenswaardig als je ondertussen rekening weet te houden met anderen.’
Om docenten en leerlingen extra houvast te bieden, hebben technasia sinds kort de beschikking over een leerlingtool. Deze bestaat uit twintig helder omschreven competenties, uitgesplitst in niveaus, van beginner tot expert, gekoppeld aan concrete gedragingen. ‘Met de Technasium Competentiemonitor (zie kader) kunnen leerlingen in één oogopslag zien waar ze zich bevinden en welk gedrag bij een volgend niveau hoort. De docent kan ze vervolgens helpen om op dat hogere niveau te komen.’
CompetentiemonitorOm leerlingen inzicht te geven in de eigen competentieontwikkeling kunnen technasia gebruikmaken van de Technasium Competentiemonitor. Deze bestaat uit twintig competenties, uitgesplitst naar niveau en gekoppeld aan specifiek gedrag. Meer informatie is te vinden op www.technasium.nl/competentiemonitor. |
Het portfolio is niet bedoeld om leerlingen te kunnen beoordelen, benadrukt Zwennis. ‘Het uitgangspunt bij leerlinggericht onderwijs is ontwikkeling, of dat nu van niveau A naar B is, of van C naar D. Het gaat er niet om dat leerlingen uiteindelijk allemaal hetzelfde kunnen.’
Wel kan het slim zijn om als school het portfolio onderdeel te maken van de eindbeoordeling. ‘Je kunt bijvoorbeeld verlangen dat leerlingen het portfolio goed hebben bijgehouden en gericht hebben gewerkt aan hun eigen ontwikkeling. Dan beoordeel je ze dus niet op wat ze precies ontwikkeld hebben, maar laat je wel zien dat hun inzet telt.’
Ook kunnen universiteiten en hogescholen bij selectieprocedures om een portfolio vragen. Sommige vervolgopleidingen met een decentrale selectie doen dit al. Zij willen weten wat de leerlingen beweegt en wat voor werkhouding ze hebben. Een cijferlijst is niet genoeg. ‘Onze leerlingen maken altijd een zogeheten showportfolio, juist met dit doel: aan de buitenwereld laten zien wat ze kunnen. Het portfolio illustreert mooi dat technasiumleerlingen na hun examen op een competentieniveau zitten dat veel bachelorstudenten vaak pas in het eerste jaar van hun studie bereiken. Ze zijn bij aanvang vaak zelfstandiger dan de gemiddelde student en weten hoe ze projectmatig moeten werken.’
Dit artikel verscheen in de special Technasium bij Didactief, maart 2019.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
