Nieuws

Circus Kanamori

'Wat hebben de handen van je familieleden allemaal voor je gedaan, vanaf dat je heel klein was?' Meester Kanamori zet de leerlingen van het Amstelveen College meteen aan het denken. In een afgeladen klaslokaal geeft hij een gastles aan leerlingen uit alle jaarlagen van de school. 'Er is vast heel veel voor jullie gedaan. Als je je dat niet herinnert, is het alsof je alleen door het leven gaat.' Een jongen staat op: 'Mijn moeder helpt me vaak met mijn huiswerk.' Kanamori legt een arm om zijn schouders. 'En zelfs als je er niet om vraagt, komt ze naar je toe, toch?', vraagt de Japanse meester. 'Het is belangrijk dat je dat in je hart weet.'

Children full of life
Toshiro Kanamori, onderwijsgrootheid in Japan, is in de rest van de wereld vooral bekend van Children full of life. In deze ontroerende documentaire volgen we Kanamori en zijn basisschoolklas twee jaar lang. Alles waar een doorsnee klas mee in aanraking komt, krijgt ook Kanamori's groep voor de kiezen: pesten, ongehoorzaamheid, het overlijden van familieleden. Wat Kanamori bijzonder maakt, is de manier waarop hij met deze gebeurtenissen omgaat. Hij zorgt ervoor dat zijn klas een geheel blijft en dat de leerlingen met elkaar meevoelen. Dat doet hij door ze brieven te laten schrijven over hun gevoelens, door samen te lachen en te huilen, en door met ze in discussie te gaan. Het levert een hechte band op. Is één kind ongelukkig, dan is niemand gelukkig, is het motto van Kanamori. Hij doet er alles aan om zijn leerlingen ervan te overtuigen dat gelukkig zijn het allerbelangrijkste is in het leven. Liefdevol, geduldig en waar nodig streng, brengt hij zijn leerlingen wijze levenslessen bij.

Ook de Amstelveense leerlingen krijgen een lesje in naastenliefde. Kanamori doet een oude man na en vraagt een jongen op de voorste rij hem bij het lopen te ondersteunen. Als de Japanse meester zogenaamd in tranen uitbarst, slaat de jongen automatisch een troostende arm om hem heen. Tevreden staat de leraar op. 'Dat was de bedoeling. Dank je wel, we hebben elkaars warmte gevoeld.' Omdat hij geen Engels spreekt, wordt Kanamori bijgestaan door een tolk. Maar beweeglijk en expressief als hij is, lijkt de vertaling vaak overbodig - de leerlingen hebben hem al begrepen. Kanamori geeft les met zijn hart, zijn ogen, armen, benen en handen. Daar kan geen taal tegenop.

Openheid
In de pauze spreken we hem in de koffiekamer. Wat is zijn indruk van de Nederlandse leerlingen? Kanamori blijkt vooral verrast door hun openheid. 'In Japan zijn kinderen vaak bang om te zeggen wat ze denken, maar hier krijg ik meteen veel respons. Dat is mooi om te zien.' Intussen glijden zijn ogen naar de flip-over van de rector: of hij daar een vel papier van mag gebruiken, want tijdens de volgende les wil hij een levensgrote origami-kraanvogel vouwen. Dan gaat de bel en moet hij snel door, de tweede groep leerlingen zit op hem te wachten.

Rector Mark Manders vertelt enthousiast: 'Na het zien van de documentaire konden leerlingen zich opgeven voor een les van Kanamori. De belangstelling was enorm, we hebben een selectie moeten maken.' Hoe raakt een Japanse leraar eigenlijk in Amstelveen verzeild? Manders: 'De moeder van een van onze leerlingen was zo onder de indruk van de documentaire, dat ze Kanamori in Japan heeft opgezocht om hem over te halen naar Nederland te komen.'

Het resultaat is een pittige tournee - of schoolreis, zoals de organiserende stichting Checkitin het noemt. Vijftien steden in tien dagen, optredens voor 22 groepen van in totaal 4000 man, elke dag een volgeboekt ochtend-, middag- en avondprogramma. De Japanse meester reist het hele land door, van Groningen naar Hengelo, van Ridderkerk tot Roermond. 'Die man is onvermoeibaar', zegt iemand van de organisatie, 'wat een energie'.

Marketing
's Avonds zijn de volwassenen aan de beurt. De aula van het Amstelveen College barst uit zijn voegen van ouders, hongerig naar Kanamori's levenslessen. Op het podium beantwoordt de Japanner vragen van Theo Roos (Checkitin) en van mensen uit het publiek. Of hij nooit kritiek krijgt op zijn aanpak, waarbij hij leerlingen veel aanraakt en omhelst? Kanamori lacht: 'Ik had niet gedacht dat ik die vraag hier zou krijgen, in het land waar iedereen elkaar met drie zoenen begroet.' De zaal lacht met hem mee. Dan, serieus: 'De mens is het enige zoogdier dat het lichamelijk contact met anderen in de loop van de tijd verliest. Het is belangrijk te luisteren naar de lichaamstaal van kinderen, misschien nog wel meer dan naar hun woorden. Ze met warmte te omhullen. Daarmee zeg je: je bent goed zoals je bent en ik vind je heel belangrijk.' Leraar is een prachtig vak, vindt Kanamori. 'Ik ben dankbaar dat ik mag lesgeven, want daardoor blijf ik zelf ook leren. Kinderen kunnen als tovenaars het beste uit volwassenen halen. En je leerlingen iets bijbrengen over het leven, dat is fantastisch.'

Bij elke vraag veert Kanamori op. Hij loopt over het podium, beweegt, zingt en gebaart met zijn handen. De zaal hangt aan zijn lippen, hier staat een bijzonder iemand.

En toch bekruipt je het gevoel dat er iets wringt. Het contrast tussen de bescheiden, integere leraar en de geoliede marketingmachine waarin hij terecht lijkt te zijn gekomen, is groot. De enorme poster van Checkitin boven het podium, de maandenlange reclamecampagne voorafgaand aan Kanamori's bezoek, het overvolle programma, de speciaal uitgegeven krant waarin Kanamori-fans hun zegje doen. Het lijkt allemaal te groot en te commercieel naast de boodschap van Kanamori, die er juist een is van intimiteit. Er wordt te veel aan zijn bezoek opgehangen, lijkt het wel; alles eromheen leidt eigenlijk af van wat Kanamori te vertellen heeft. En dat is jammer. Inspirerend én een hype, het is het allebei.

Na de pauze komt de organisatie met een mededeling: het avondprogramma wordt ingekort, meester Kanamori is moe. Niemand neemt het hem kwalijk.

Dit artikel verscheen in Didactief, oktober 2012.