In het reformatorisch basisonderwijs is een goede burger vooral ‘aanpassingsgericht’: iemand die vanuit het geloof dienstbaar is en in harmonie met anderen wil leven. In het openbaar onderwijs is een goede burger juist ‘individueel’: iemand die goed kan functioneren in een multiculturele samenleving. En in het antroposofisch onderwijs is een goede burger vooral ‘bezield’: iemand die ‘naar zijn aanleg’ de wereld mede vormgeeft.
Het zijn maar enkele voorbeelden die de diversiteit van burgerschapsvisies illustreren, stelt Gertie Blaauwendraad in het promotieonderzoek waarvoor ze schoolgidsen van ruim twintig basisscholen in Gouda vergeleek en besprak met veertien leerkrachten. Ook blijken leraren zelf lang niet altijd de burgerschapsvisie van de school te delen. Zo vond Blaauwendraad geen enkele leerkracht in het islamitisch onderwijs die er dezelfde visie als de school op nahield.
De overheid beschouwt de samenleving ondertussen vaak als ‘een gegeven’, terwijl leraren meestal juist een beeld hebben van hoe de samenleving kan veranderen, schrijft Blaauwendraad. Daarom is het misschien ook niet zo vreemd dat de overheid het vooral belangrijk vindt dat kinderen door onderwijs leren om zich sociaal te gedragen; aandacht voor uniciteit heeft minder prioriteit, terwijl ook dit een belangrijk onderdeel van burgerschapsvorming is. Daarnaast legt de overheid minder nadruk op de relatie tot onbekenden en meer op hoe je moet omgaan met mensen die je al kent.
Maar: ‘Een goede burger kan niet pasklaar gevormd worden in het onderwijs,’ schrijft Blaauwendraad. Wel kun je als leraar leerlingen helpen om zich te vormen. Ze raadt aan om met leerlingen te (blijven) oefenen in rechtvaardig oordelen, nadenken en praten over maatschappelijke kwesties, en innemen van andere perspectieven. Aan scholen adviseert ze om te (blijven) streven naar ‘evenwichtige aandacht’ voor kwalificatie, socialisatie en persoonsvorming.
Gertie Blaauwendraad, ‘Toch liever geen idioot?!’ Beelden van de goede burger en de ideale samenleving in het burgerschapsonderwijs in het licht van de theorie van Normatieve Professionalisering. Proefschrift Universiteit Utrecht, 2018.
Dit artikel verscheen in de rubriek Onderzoek kort in Didactief, juni 2018.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
