In 1999 werden de onderste twee tracks van het voortgezet onderwijs, vbo en mavo, samengevoegd tot vmbo. Met als gevolg dat aanstaande mavo-klanten ineens niet meer op de op-een-na-laagste, maar de onderste sport van het onderwijssysteem zouden belanden. Dat heeft hun scores op de eindtoets beïnvloed, blijkt uit onderzoek van Esmée Zwiers.
Dat heeft alles te maken met wat in de psychologie de weerzin tegen de laatste plek heet. Een herkenbaar voorbeeld van dit mechanisme: als je ontdekt dat je minder verdient dan je collega’s, word je minder tevreden over je werk. Dit is mede reden waarom het vmbo een slecht imago (‘afvoerputje’) kreeg. Sommige ouders doen er alles aan om hun kind daar weg te houden, van Cito-trainingen tot en met pittige gesprekken met de leerkracht van groep 8.
De ironie wil dat juist hun afkeer van de onderste plaats de prestaties van hun kind negatief kan beïnvloeden. Zwiers vergeleek de data uit het PRIMA-cohortonderzoek (1994-2005) en zag een verschil voor en na 1999: de kinderen van wie werd verwacht dat ze naar het laagste niveau zouden gaan, presteerden daarna slechter op de eindtoets, vooral op hun zwakste vak (wiskunde of taal). Volgens Zwiers komt dat mogelijk omdat bij die vakken de druk om wel goed te presteren – en zo een hoger schooladvies te krijgen – extra groot is. Ze ziet dat bevestigd in haar bevinding dat juist kinderen van hoogopgeleide ouders slechter presteren: hier is de afkeer van de laatste plaats sterker dan in gezinnen met laagopgeleide ouders. De hervorming naar vmbo heeft dus onvermoede en onbedoelde effecten gehad.
Esmée Zwiers, About Family and Fate: Childhood Circumstances and Human Capital Formation. Proefschrift Erasmus Universiteit Rotterdam, 2019.
Dit artikel verscheen in Didactief, oktober 2019.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
