Onderzoek

Autistische spraakverwarring

De meeste omgangstaal begrijpen we op de automatische piloot. Onze hersenen doen het werk zonder dat we er erg in hebben. Ze zijn druk bezig met cognitieve controle, meer specifiek met monitoring, vertelt psychologe Sophieke Koolen: 'Ze controleren of de informatie die je binnen krijgt, overeenkomt met wat je verwacht. Je hoort of leest iets, en zo lang daar niks merkwaardigs in gebeurt, ben je je er niet van bewust dat je iets controleert. Maar zie je bijvoorbeeld een tikfout, dan zorgt monitoring ervoor dat je even met extra aandacht naar de tekst kijkt, om te zien of die wel klopt.'

Koolen testte of monitoring ook een rol speelt bij het taalbegrip van mensen met een autismespectrumstoornis (ASS). Ze schotelde proefpersonen (mensen met ASS en een controlegroep zonder ASS) zinnen voor die een onwaarschijnlijke gebeurtenis beschrijven (bijvoorbeeld: 'De fotograaf die voor het model poseerde, werkte voor het tijdschrift'). Bij het voorlezen van de zinnen was er bij mensen zonder ASS hersenactiviteit voor monitoring te zien, maar bij de autisten nauwelijks. Die was er wel als Koolen hun expliciet vroeg te letten op de waarschijnlijkheid van de beschreven gebeurtenis. 'Dat betekent dat er geen sprake is van een verstoord taalbegrip, maar van een gebrek aan cognitieve controle. Het idee dat het taalbegrip van mensen met ASS sowieso beperkt is, moet van tafel.'

Hun taalbegrip valt met gerichte aandacht te verbeteren, al zijn er wel grenzen, blijkt uit een tweede experiment van Koolen. Proefpersonen zonder ASS draaiden hun hand er niet voor om verschillende dingen tegelijk te controleren (zoals spelling, grammaticale fouten, waarschijnlijkheid), maar de reactietijd van autistische proefpersonen liep fors op. 'Hoe complexer de taak, des te lastiger het voor hen is om nog goed te monitoren.'

Sophieke Koolen, Understanding Language in Autism Spectrum Disorder. The Role of Cognitive Control. Proefschrift Radboud Universiteit Nijmegen, 2014.

Tekst: Bea Ros

Dit artikel is verschenen in de rubriek Onderzoek Kort van Didactief (april 2014).