Kinderen die druk zijn op school, onzekere jongeren, moeilijkheden om zwanger te worden, en gebreken bij het ouder worden: doen ze onterecht afbreuk aan ons perfecte leven of hoort het er nou eenmaal bij? De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving (RVS) constateert dat per levensfase veel mensen met dezelfde vragen of ongemakken naar de gezondheidszorg stappen. Vaak krijgen ze daar een medisch stempel opgedrukt: adhd, depressie, IVF. Maar zo’n stempel op het individu lost het maatschappelijke probleem niet op. Grote groepen mensen blijven met dezelfde ongemakken kampen.
We hebben onrealistische verwachtingen van onszelf en van anderen, concludeert de RVS. Liefst willen we een goede jeugd, flitsende carrière, een druk sociaal leven, de perfecte ouder zijn, en zonder gebreken oud worden. En natuurlijk elk moment genieten. Als iets niet loopt zoals verwacht, zien we dat als een individueel probleem en stappen we te snel het medische circuit in, in de hoop om weer ‘op het pad der verwachtingen’ verder te kunnen, aldus de RVS.
Onrealistisch, vindt de raad. Toch worden ook kinderen met druk gedrag zo bekeken. Stilzitten is tegenwoordig de norm. Maar druk gedrag en een wisselende concentratie horen ook bij kinderen, schrijft de RVS. Hun zelfregulatie is nog volop in ontwikkeling. Toch wordt druk gedrag vaak als probleem gezien, bovendien als probleem van het individuele kind. Het ligt aan het kind dat het moeite heeft met stil zitten, niet aan de school of het onderwijssysteem. Al snel wordt het bovendien beschouwd als een médisch probleem, met een diagnose, en met medische oplossingen, zoals Ritalin, als gevolg.
Die medische route is best aantrekkelijk voor scholen en ouders. Een diagnose biedt immers een verklaring waarom het kind niet aan de verwachtingen van ouders of leraren kan voldoen, biedt een route naar zorgverleners en behandeling, en het kan zorgen wegnemen. Maar het werkt ook stigmatiserend en medicijnen kunnen nare bijwerkingen hebben. En een individu is er wellicht mee geholpen, maar maatschappelijk verandert er niks. De maatschappij blijft druk gedrag als problematisch zien.
De raad adviseert om die medische bril eens af te zetten en andere oplossingen te zoeken, zoals op school meer ruimte bieden om zelfregulatie en concentratievermogen te ontwikkelen, de klas indelen met ruimte voor beweeglijkheid, een tussenjaar tussen basisschool en middelbare school, en meer lichaamsbeweging op school.
Ook bij andere levensfasen kiezen we te snel voor de medische route. Medicalisering zit in het systeem en ‘tussen onze oren’, volgens de RVS. We verwachten dat het leven maakbaar is en op alle fronten perfect moet zijn en blijven. Voldoe je niet aan de verwachtingen, dan is dat een probleem en moet je dat zelf aanpakken. De route naar de medische zorg is dan een gemakkelijke, bekende weg om in te slaan. Zorgprofessionals willen vervolgens een patiënt graag helpen, artsen willen risico’s mijden en houden de patiënt dus in die medische molen. Ook subsidies voor vooral medisch onderzoek en voor de farmaceutische industrie in plaats van voor sociale benaderingen, spelen een rol.
Om ook eens anders te kijken, adviseert de raad drie typen oplossingen. We zouden meer realistische verwachtingen van de verschillende levensfasen moeten hebben. De huidige norm moet ter discussie gesteld worden, bijvoorbeeld door publieke figuren die het debat aanzwengelen, door het delen van ‘afwijkende’ ervaringen en door mensen ervan bewust te maken dat social media verkeerde beelden schetsen.
Leraren, maatschappelijk werkers en andere professionals kunnen hier ook een rol in spelen. In de klas moet meer ruimte komen voor druk gedrag. En heb het bij seksuele vorming niet alleen over zwangerschapspreventie, maar ook over verminderende vruchtbaarheid, en over hoe je carrière en ouderschap kunt combineren.
Daarnaast zou de medische route onaantrekkelijker gemaakt kunnen worden door te stimuleren dat zorgprofessionals met hun patiënt bespreken of een medische route wenselijk is, en door in het toezicht op de gezondheidszorg aandacht te hebben voor deze afwegingen van de professional en patiënt. Te vaak ontbreekt het nog aan geschikte alternatieven voor het medische pad. Een arts kan wel overleggen met of doorverwijzen naar een andere zorgprofessional. Volgens de RVS is ook meer onderzoek nodig naar de levensfasen en de knelpunten die mensen daarbij ervaren. Ervaringen delen tussen lotgenoten over andere effectieve oplossingen kan ook helpen.
Raad voor Volksgezondheid en Samenleving, Recept voor maatschappelijk probleem: medicalisering van levensfasen. Den Haag: RVS, 2017.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
