Onderwijsmanagement: zoeken naar wat wél kan

Dat het huidige schooljaar een bijzonder jaar wordt staat vast. Het studiejaar was nog maar net begonnen toen het aantal coronabesmettingen onder jongeren en in studentensteden flink toenam. Een jaar met afwisselend strenge en nog strengere maatregelen dient zich aan. Veel studenten moeten het doen met het vooruitzicht dat ze voorlopig vooral naar hun beeldschermen moeten staren. Je moet wel heel gemotiveerd en gedisciplineerd zijn om dat vol te houden. Dit studiejaar zal in het teken staan van het zoeken naar een evenwicht tussen het beheersen van risico’s en het bieden van broodnodig perspectief aan studenten. Dat vereist een creatieve blik op alles wat wél kan. Hoe kun je als onderwijsleider het voortouw nemen om de ruimte die er wel is, volledig te benutten?

Model voor leiderschap in het onderwijs geeft houvast

Het ontwaren van de grootste knelpunten is een eerste stap op weg naar perspectief biedende creatieve oplossingen. Het 7 Domeinen Model voor Leiderschap in het Onderwijs kan een handvat bieden. Het model wijst op 6 denkrichtingen om de ruimte die er wel is optimaal te benutten.

Curriculum: hoe hou je alle studenten betrokken?

Effectief online onderwijs is niet hetzelfde als het livestreamen van offline onderwijs. Het goed combineren van offline en online onderwijs vraagt om het opnieuw doordenken van het curriculum en de bijbehorende didactiek. Een hele klus waar we misschien liever niet aan beginnen in de hoop dat de crisis snel voorbij is. Maar wat als het (nog) langer duurt dan we hopen? Ook de korte termijn vraagt doordenking. Bijvoorbeeld: hoe hou je alle studenten betrokken als een kleine groep in de collegebanken zit terwijl anderen het onderwijs via een livestream volgen? Er is meer kennis over hybride onderwijs dan nu wordt benut.

Professionele Ontwikkeling: hoe zet je docenten optimaal in?

Het zijn de professionals die het onderwijs geven, of dat nu hybride is of niet. Onderwijs bestaat bij de gratie van interactie. Niets kan de waarde van live interacties vervangen. Daarom is het essentieel om alle ruimte die voor fysieke bijeenkomsten bestaat ook daadwerkelijk te benutten. Zijn we creatief genoeg om alle docenten die fysiek bijeen kunnen en willen komen met studenten, ook zo in te zetten? Misschien vraagt hybride onderwijs te veel en te veel nieuwe dingen van docenten, waardoor het online alternatief een aantrekkelijker alternatief is. Als dat zo is, dan moeten we de oplossing eerder zoeken in ondersteuning.

Coherente Organisatie: hoe kan de schaal worden verkleind?

Een derde hindernis kan schuilen in de manier waarop we gewoon zijn het onderwijs te organiseren. De enorme schaalvergroting die het hoger onderwijs heeft doorgemaakt wreekt zich. Een docent die voordat de coronapandemie uitbrak, twee uur college gaf aan honderden studenten tegelijk, heeft immers niet zomaar de tijd om datzelfde college meerdere malen te geven voor kleinere groepen. De coronacrisis is hét moment om het onderwijs kleinschaliger te organiseren. Dat vraagt extra middelen, maar massale uitval en vertraging is ook duur. Nog los van kwaliteit.

Lerende Organisaties: welke creatieve oplossingen zijn al bedacht?

Het kan niet anders of er zijn opleidingen en onderwijsinstellingen die creatieve oplossingen hebben bedacht en de beschikbare ruimte zo goed mogelijk weten te benutten. Hoe komen anderen daarachter zodat ervan te leren valt? Binnen instellingen ligt hier een rol voor iedereen die zicht heeft op het reilen en zeilen van meerdere opleidingen, zoals schooldirecteuren, andere onderwijsleiders en medewerkers van stafdiensten. Daarnaast is er een rol voor iedereen die zicht heeft op meerdere onderwijsinstellingen, zoals bedrijfsgroepen, overlegorganen en sectorraden.

Persoon van de leider: heb jij de moed om de schaarste te verdelen?

De meest ongemakkelijke richting om naar creatieve oplossingen te zoeken is die van het leiderschap. Door de coronacrisis wordt schaarste aan ruimte en capaciteit heel zichtbaar. Onderwijsleiders staan voor de opgave die schaarste te verdelen en hun keuzes te verantwoorden. Hebben zij het vertrouwen, de handelingsruimte en de moed om dat te doen? Of is het eenvoudiger om voor iedereen dezelfde strikte regels te hanteren, omdat het minder conflicten oproept, ook als beschikbare ruimte onbenut blijft?

Solidariteit voor het broodnodige perspectief

Van jongeren wordt veel gevraagd in deze coronatijd. Laten we solidair zijn en als onderwijsleiders onszelf en andere medewerkers aansporen te blijven zoeken naar alles wat wél op verantwoorde wijze mogelijk is. Als we weten waar de grootste hindernissen liggen, kunnen we gericht expertise benutten. En de creativiteit van jongeren zelf aanwenden om onorthodoxe oplossingen te bedenken zodat alle ruimte die er wél is, ook wordt benut. Voor het broodnodige perspectief.

Onepager over het 7 Domeinen Model voor Leiderschap in het onderwijs

Wil je het 7 Domeinen Model voor Leiderschap in het Onderwijs direct als leidraad gebruiken voor besluitvorming over creatieve oplossingen die je studenten het broodnodige perspectief bieden? Download de onepager van prof.dr. Sietske Waslander over dit model.
 

Deze column verscheen eerder hier.