Examens: een serieuze zaak

Een petitie voor betere examens Nederlands (2013), kritiek op examens economie (2016) en geschiedenis (2017), ruzie over fouten in wiskunde-examens (2012): er is nogal wat onvrede over examenkwaliteit. Examens maken die passen bij een curriculum dat alleen bestaat in algemene termen omwille van de Nederlandse vrijheid van onderwijs, is volgens sommige toetsmakers vragen om problemen. Resultaat zijn toetsen die lang niet altijd toetsen wat ze moeten toetsen en die het curriculum onvoldoende afspiegelen. Dat leidt tot schoolexamens en centrale examens die op elkaar gaan lijken; het een wordt een oefening voor het ander.

Niet kunnen of niet willen

LO adresseert de moeizame aansluiting tussen curriculum en examen in de Curriculumspiegel 2017: de toets- en examenpraktijk moet meebewegen met inhoudelijke vernieuwingen in de schoolpraktijk, in plaats van die te remmen of blokkeren zoals nu vaak gebeurt. ‘Toetsing volgt het curriculum en niet omgekeerd.’
Hoe kan het dat curriculum en toetsing onvoldoende op elkaar aansluiten? Het gebrek aan specificatie van doel en inhoud misschien? Typisch Nederlands: scholen hebben veel autonomie. Maar SLO ziet een gulden middenweg: ‘Concretiseer éérst wat leerlingen moeten kennen en kunnen (…) en werk daarna uit hoe dit kan worden getoetst en verantwoord.’
Een andere oorzaak kan zijn dat toetsmakers verschillend denken over ‘de wenselijkheid van inhoudelijke vernieuwingen’ en dus van vernieuwingen in toetsing en examinering. Of dat ze verschillend aankijken tegen ‘de mogelijkheid’ ervan. Kortom, ze kunnen niet of willen niet. Maar, stelt SLO, besef dat ‘niet alles wat relevant is voor leerlingen om te leren, op een valide, betrouwbare en transparante manier valt te toetsen en te verantwoorden’. Misschien moeten sommige zaken anders worden gewaardeerd en verantwoord.

Hoe moet het wel?
SLO pleit voor:
-Meer aandacht voor kwaliteitsborging: validiteit, betrouwbaarheid en transparantie.
-Minder summatief en meer formatief evalueren.
-Meer schoolgebonden toetsing en minder prominente centrale toetsing.

Relativeer CE

De bal ligt nadrukkelijk bij de toetsmakers (Cito) en bij hun opdrachtgever, het College voor Toetsen en Examens (CvTE). SLO doet wel een voorzet: formatieve evaluatie is de magic bullet die kan zorgen voor meer balans in het onderwijsgebouw. Daarnaast wil SLO ‘enige relativering van het centraal examen’ en ‘een herwaardering en kwaliteitsborging van het schoolexamen’. Zorg voor niet-verplichtende uitwerkingen en aansprekende voorbeeldopgaven en stel in het schoolexamen alleen eindtermen aan de orde die niet aan het CE zijn toegewezen. Met andere woorden, zorg dat het schoolexamen geen generale repetitie wordt.
Verder noemt SLO ‘open communicatie en samenwerking’ noodzakelijk voor meer synergie. Maar it takes two to tango. En met name het CvTE doet – getuige een brief die het op 23 augustus 2017 aan alle scholen stuurde – alsof er weinig aan de hand is. Het zet critici weg als irrelevant en gemarginaliseerd: ‘Er is een kleine groep mensen die een enorm wantrouwen heeft in maatschappelijke instituties, zoals het CvTE. Van de ruim 2.200 online berichten over het CvTE die het afgelopen jaar verschenen, is ongeveer de helft afkomstig van drie criticasters. Twee van hen werken niet in het voortgezet onderwijs. (…) Wij gaan verder op de ingeslagen weg.’

Download de Curriculumspiegel 2017 op slo.nl.

Lees ook de uitgebreide versie van deze blog: 'Examens zijn een serieuze zaak'.

Dit artikel verscheen in Didactief, november 2017.



 

Verder lezen

1 Examens zijn een serieuze zaak