Academicus voor de klas

Twijfel
Een kleine honderd universitaire lerarenopleiders verzamelden zich 6 november in de Leeuwenberghkerk in Utrecht. De conferentie 'Goede academische leraren voor de klas' was georganiseerd door de Vereniging van Nederlandse Universiteiten en de gezamenlijke academische lerarenopleidingen (ICL).

Wat opviel, was vooral de twijfel: Wat is het beste recept om eerstegraads leraren voor te bereiden op een carriere als leraar? Ze moeten een onderzoekende houding hebben, dat zou je een academische vaardigheid kunnen noemen. Maar ze moeten ook pedagogisch-didactisch hun mannetje staan.

Het is een enorm dilemma, zo bleek wel uit de discussies en petit comité. Leer je studenten de tips en tricks om zich staande te houden in de praktijk, dan maak je de academicus die ze ook in zich hebben een beetje dood. Maar probeer je vooral de academicus inside aan zijn trekken te laten komen in de lerarenopleiding, dan wordt de student tijdens zijn stage afgemaakt voor de klas (Ineke Schaveling, universitaire pabo, Amsterdam). En bovendien, een onderzoekende houding: wat is dat dan? (Wilfried Admiraal, ICLON Leiden).

Praktijkonderzoek
De meeste aanwezigen waren het erover eens: het is ook een kwestie van timing. Praktijkonderzoek doen is nuttig voor (beginnende) leraren. Maar misschien niet in het eerste (en in het geval van de academische: enige) jaar van hun opleiding. Leraren moeten adem over hebben om tijd te besteden aan onderzoek en in het begin zijn ze nog volop aan het watertrappelen (Spinelda, ICLON Leiden). Buiten adem dus. Komt bij dat veel eerstegraders-in-opleiding al als docent werken. Zij moeten toch al alle zeilen bijzetten om werk en opleiding te combineren (Douwe Beiaard, Eindhoven School of Education).

Stagestress
De stagestress onder leraren in opleiding kwam ook ter sprake en de leermomenten die dat kan opleveren. Juist in het begin maak je fouten, aldus Ineke Schaveling (universitaire pabo Amsterdam), waar je lang last van kunt hebben in de klas. En als je dan nog bijna zes maanden moet doorbrengen met zo'n groep leerlingen: dat valt niet mee. Hardop filosofeerde ze over het idee de stage op te knippen in bijvoorbeeld zes stages van elk een maand. Leren van je fout en de relatie met een klas herstellen is namelijk een prachtig streven, aldus Schraveling, maar duurt te lang en kost te veel energie van docenten in deze fase. Laat het los en laat studenten het - lesson learned - opnieuw proberen in de volgende stageklas.

Lerarenagenda
Het nieuws op deze conferentie kwam uit de mond van Theo Wubbels, emeritus hoogleraar Onderwijskunde aan de Universiteit Utrecht en een van de initiatiefnemers van de universitaire Pabo Utrecht, de eerste in Nederland. Voor de VSNU houdt hij zich bezig met het verder uitwerken van de Lerarenagenda. 'We zijn van plan om een universitaire lerarenopleiding voor het basisonderwijs te gaan maken', liet hij weten. Over een half jaar komt een kennisgroep met een rapport over de mogelijkheden.

Rollenspel
De jonge econoom Luciën de Bruin, die momenteel voor de klas staat als deelnemer aan Eerst de Klas, gaf hem alvast wat huiswerk mee. 'De kern van de lerarenopleiding moet zijn om leraren af te leveren en geen onderwijskundigen. Na kilometers zelfreflectie en na eindeloos veel academische papers en na een afstudeeronderzoek heb ik helemaal niet geleerd hoe ik met leerlingen moet omgaan. Hoe ik bijvoorbeeld een opstandige puber de klas uit moet sturen, dat leer ik niet op de opleiding. Geef mij maar - bijvoorbeeld - een rollenspel in mijn opleiding over een leerling die zich misdraagt en die er uit gestuurd moet worden. Hoe doe ik dat? Ik heb het voor het eerst onlangs in de praktijk moeten doen.'

De Bruin benadrukte dat hij in zijn dagelijkse werk niet altijd 'academisch bezig' is. 'Ik begrijp best dat er meer academici voor de klas moeten komen, maar dat betekent niet dat de lerarenopleiding moet pretenderen al teveel academische vaardigheden bij te brengen. Het is geen academische functie, die van leraar. Daar ben ik als leraar helemaal niet mee bezig. De lerenopleidingen zou af moeten van dat idee.´

Monique Marreveld is hoofdredacteur van Didactief