Lerarenopleidingen onder portfoliodruk

Zorgelijk is dat wanneer de ene opleiding mensen te kort komt voor het specifieke vak waarvoor wordt opgeleid, dat gat moet worden opgevuld met mensen van andere opleidingen die dat vak helemaal niet verstaan. 

Een kleine groep docenten opleiden is duur. Stampvolle collegezalen zijn per student goedkoper dan één docent op vier of vijf studenten. In het verleden vonden de hogescholen het logisch dat opleidingen met volle collegezalen, de kleine opleidingen in de lucht hielden. Die vanzelfsprekendheid lijkt weg en ook dat is zorgelijk. Docentenopleidingen hebben van nature veel kleine opleidingen. 

Waar ik mij nog het meest zorgen over maak is de onderwijsvernieuwing die gebruikt wordt om beide bovenstaande problemen op te lossen. Bij veel hogescholen wordt op dit moment een aanpak uitgerold waarin studenten via portfolio’s hun studievoortgang gaan bijhouden. Docenten krijgen de rol van coach, of van expert. Met de portfolio’s worden leeruitkomsten aangetoond. Het systeem zou vraaggestuurd moeten zijn.

Studenten het bos ingestuurd

Ik denk dat de meeste docenten werkzaam in het hoger onderwijs meteen weten waar ik het hier over heb. De aanpak lijkt elke keer te worden uitgevonden op een individuele opleiding, maar het komt overal op hetzelfde neer. Portfolio, vraaggestuurd, leeruitkomsten, coachende docenten.

Voor deze portfolio-aanpak zijn minder vakdocenten nodig. Het gaat immers meer om het proces, dan om de inhoud. Ook vergt deze aanpak minder contacttijd tussen docent en student, waardoor er zicht is op meer efficiëntie. De eerste geluiden van de studenten zijn niet positief. Ze voelen zich onzeker, het bos ingestuurd. Ze weten niet precies hoe je feedback vraagt of hoe je ontwikkeling laat zien. Laat staan hoe je een leeruitkomst bewijst. 

Het ergerlijke bij deze portfolio-aanpak is dat enig bewijs voor de werkzaamheid van deze aanpak ontbreekt. Bewijs van de resultaten heb ik nog niet gezien. Bovendien gaan de ontwikkelingen met kunstmatige intelligentie heel snel. Wat betekent dit voor de portfolio’s? 

Zoals zo vaak in het onderwijs rolt iedereen over elkaar heen om de vernieuwing door te voeren, van harte ondersteund door managementteams met financiële redenen. Waar ik bang voor ben is dat we over een paar jaar spijt krijgen van weer zo’n veelbelovende, maar niet bewezen, onderwijsweg die we met open ogen ingeslagen zijn.

Deze column is verschenen in Didactief van april 2025.