Toetsonzin

“Ik lees uit mijzelf, omdat ik het nu leuker vind dan dat ik dat vroeger vond, omdat ik veel moeite had met lezen.”

Ja, ik kan vinden dat jij betere argumenten gebruikt of de theorie beter toepast of mooier kleurt. Maar wil ik dat? Nee, ik niet. Ik wil dat mijn leerlingen lezen. Dat ze leren lezen. Dat ze meegezogen worden in een verhaal. Dat ze zichzelf herkennen in een personage en daardoor inzien dat zij niet de enige met dat probleem zijn. Ik hoop dat zij zien dat er meer oplossingen zijn. Dat sommige keuzes kunnen leiden tot andere problemen. Ik denk dat literatuur je leert om een mening te vormen, dat je begrip krijgt voor mensen in situaties die jij eigenlijk niet kent. En cijfers geven voor deze beleving en inzichten druist dus tegen mijn visie in. Voor de goede orde: natuurlijk wil ik dat mijn leerlingen hun mening leren verwoorden, dat ze dit in (bijna) foutloos Nederlands doen en dat ze literaire termen kunnen duiden. Maar dit is niet mijn hoofddoel.

“Mijn familie praat niet echt over boeken, dus van hen weet ik het niet.”

Toch word ook ik geconfronteerd met het feit dat rapporten vooralsnog enkel uit cijfers bestaan. En ja, collega’s willen ook boeken toetsen.
Dus geef ik een boektoets in mijn 3 vmbo-tl klas. De leerlingen hebben allemaal een boek uitgekozen en gelezen. Met hulp van mij, de bieb en elkaar zijn ze aan hun titels gekomen. Of ze hun boek echt gelezen hebben, moet deze toets bewijzen, aldus mijn collega’s. Ik vraag me naarstig af of de toets nu een middel of doel is en of ik in protest ga komen of niet. Ik maak mijn eigen toets wel. Eerst stellen de leerlingen zich voor aan de hand van hun leeservaring. Daarna schrijven zij over hun leesheld: wie is deze persoon, op welke manier heeft deze persoon jou in aanraking met boeken gebracht en wat is jou daarvan bijgebleven? Als laatste vraag ik naar het thema van hun laatst gelezen boek. Aanvullend wat er bij de personages verandert als het thema verandert en ook wat er met de verhaallijn, de tijd en de ruimte gebeurt als het thema verandert. Dit vraag ik om leerlingen de samenhang te laten ervaren. En de slotvraag: wat zou jouw leesheld van dit boek vinden? Met kriebels in mijn buik deel ik de toets uit.

“Ik wil heel graag op mijn moeder lijken, zodat ik mijn kinderen later kan stimuleren om te gaan lezen.”

De leerlingen beginnen rustig met schrijven. Af en toe wat gezucht en gesteun, omdat er zoveel tekst op het papier staat. Her en der een vinger of de leerling de vraag goed begrepen heeft, of het antwoord in alinea’s moet, hoe een woord gespeld wordt. Maar dan ineens een hoos aan vingers. ‘Ah nee,’ denk ik. ‘Ben ik iets vergeten? Heb ik iets onduidelijk geformuleerd? Wat nu weer?’ Esmeralda fluistert dat haar lievelingsboek een Spaans boek is, of dat ook mag. Dat ze nog steeds vaak in het Spaans leest en dat haar dat haar identiteit geeft. ‘Wow.’ Ilja vraagt of hij nog een blaadje mag, omdat hij zoveel wil vertellen. ‘Tjee.’ Tjen fluistert me toe dat dit best een leuke toets is, terwijl Michael zich zorgelijk afvraagt óf dit wel een toets is. ‘Zucht. Zou dit echt kunnen?’ Vijftig minuten lang is iedereen ijverig bezig. Lamyae wil haar toets overschrijven, omdat dit nu niet netjes genoeg is. Ik zeg dat dat echt niet uitmaakt. ‘Juf!’ zegt ze boos. ‘Tssss.’ Ik geef me over.

“Ik lees graag, want het is heel leerzaam en verhalen kunnen spannend zijn.”

Onderaan de toets staat dat de mooiste blogs op Leesplein.nl worden geplaatst. ‘Is dat dan echt?’ vragen de leerlingen. Ik reageer verbaasd. ‘Willen mensen dan weten wat wij vinden? Niemand luistert toch naar ons?’ Nu dus wel. In het nieuwe jaar komt een tijdje lang elke week een nieuwe blog van een van mijn leerlingen over zijn of haar leesheld op www.leesplein.nl.

“De personages zijn allemaal helden. Als je het boek leest, is iedereen bijzonder op zijn eigen manier.”