De toekomst van het onderwijs

Leerlingen, zeggen ze, hebben behoefte aan onderwijs passend bij hun leefwereld, waarin ze worden voorbereid op banen die nu nog niet bestaan. We moeten veel meer de nadruk leggen op belangrijke vaardigheden als ict, communicatie, kritisch denken. De echte extremisten hebben het zelfs over unschooling, scholen en onderwijs zijn niet meer nodig......

Aan de andere kant van het spectrum zitten mensen die zeggen: laten we eerst zorgen dat het taal- en rekenonderwijs van een behoorlijk niveau is voor we ons bezig houden met zaken waarvan we te weinig weten en waarvan het nut nog helemaal niet bewezen is. Want wat is de opbrengst van ict eigenlijk? En lees je niet beter van papier dan van scherm? En echte, menselijke contacten zijn toch belangrijker?

De mensen uit het eerste kamp vinden me vaak te behoudend (want ik baseer me het liefst op onderzoek en ben wars van mythes). De mensen uit het andere kamp vinden me te vaak een ict-evangelist. Ik zit ergens in het midden. Ik wil een paar aspecten uit beide uitersten samenbrengen in 'kamp midden'. En daarna wil ik aangeven hoe ik denk dat we het onderwijs uit 'kamp midden' kunnen bewerkstelligen en wat daar voor nodig is.

- Kennis opdoen blijft belangrijk. Om te kunnen functioneren in de maatschappij.

- Onderwijs blijft belangrijk. Misschien niet zozeer om kennis in hoofden te pompen, maar vanwege het leren, het ontplooien zelf. Onderwijs helpt om betere mensen te worden, is erg waardevol, en heeft een doel.

- Google heeft geen kennis als je er niet mee om kan gaan. En leerlingen kunnen er niet automatisch goed mee omgaan.

- Moet alles op school maar zijn zoals buiten school? Moet alles maar leuk zijn? Nee, onderwijs hoeft niet altijd te passen als een jas, mag soms best schuren. Bovendien zijn er grote verschillen tussen jongeren, dus hoe gaan we die allemaal tevreden stellen? Gepersonaliseerd leren! Ja, klinkt mooi, maar vaak ontaardt dat in geïndividualiseerd leren, en dat kan natuurlijk niet de bedoeling zijn.

Je zou zeggen: je neemt wel erg weinig mee uit het 'alles moet anders' kamp, Amber. Misschien gaat het inderdaad sneller als ik zeg wat ik wél meeneem, of gewoon een omschrijving geef.

Hoe ziet mijn onderwijs van de toekomst er uit?

- Onderwijs met zowel cognitieve als gedragsaspecten.

- Leerling krijgen een basis. In welk tempo en op welke manier ze zich die eigen maken, kan per leerling verschillen.

- Basis kan regelmatig worden herzien, als onderzoek of maatschappij daartoe aanleiding geeft. (Maar laten we oppassen voor hypes. Een groot probleem met bijvoorbeeld 21st Century Skills is dat men pretendeert dat dit dé skills zijn, en dat die voor iedereen gelden. Er wordt geageerd tegen de toetscultuur en eenheidsworst, door middel van..... het creëeren van eenheidsworst met nieuwe ingrediënten.....)

- Kijk naar hoe je die basis het beste kan aanbrengen. Ict is daarbij één van de mogelijke werkvormen.

- Zorg ervoor dat je je onderwijs kunt aanpassen aan omstandigheden, en organiseer het zo dat leerling een ononderbroken leerlijn kunnen doorlopen. Dat staat in de wet en gebeurt te weinig.

- Experimenteer gerust maar doe het bewust!

Wat vraagt dat?

- Bekwame leerkrachten/docenten die de regie nemen over hun onderwijs. Docenten voor wie de informatie in het boek het vertrekpunt en niet het eindpunt is van hun onderwijs. (Dank voor deze mooie zin, Johannes Visser!).

- Een onderzoekende houding (eigen praktijk onderzoeken of laten onderzoeken).

- Een schoolorganisatie waarin leerlingen op eigen niveau kunnen werken. Leeftijdsgebaseerd onderwijs is raar!

- Een basis voor iedereen, en iedereen laten kennismaken met alles (programmeren, maken en slopen, media enzovoort). Scholen kunnen zich daarnaast specialiseren en profileren.
Onderwijs voor de toekomst is vooral onderwijs dat kan reflecteren en herontwerpen. Dat het goede behoudt en het nieuwe onderzoekt. Dat in beweging komt maar zich niet laat gek maken.

Tekst Amber Walraven, onderzoeker en per 1 januari 2015 lerarenopleider. Deze tekst is een bewerking van de lezing die Walraven begin november gaf bij de Social Media Club Apeldoorn.