Zwijgende docent is het ergst

Beroerd, zo'n onderzoeksresultaat van ondermeer de Anne Frankstichting naar moslimdiscriminatie in de klas. Opzienbarend – een grote meerderheid aan docenten ziet de scheldwoorden, bedreigingen en soms zelfs fysieke aanvallen voor hun neus gebeuren. En toch melden zij het nergens, niet bij de schoolleiding, niet bij de ouders, laat staan bij de politie. Onthutsend – de docenten getuigen in het onderzoek dat moslimdiscriminatie veel vaker voorkomt dan antisemitisme en dat het de klas ook meer aangrijpt. En toch vinden de docenten zelf de voorvallen eerder onschuldig dan ernstig.

De zwijgende docent vind ik het ergst. Wie zwijgt, stemt toe. Met de stilte ontvangen de leerlingen de boodschap dat het geoorloofd is moslims te pesten. Gelegitimeerd door religiekritiek, volgens een directeur van een gerenommeerd Amsterdams debatcentrum die mij per twitter nota bene vroeg, of ik islamkritiek soms wilde verbieden, toen ik het waagde mij net zo sterk te keren tegen moslimhaat als tegen jodenhaat en homohaat.

De vijf honderd docenten uit dit recente onderzoek 'Moslimdiscriminatie in het Voortgezet Onderwijs' zijn gelukkig wijzer dan de Amsterdamse debatdirecteur. Zij spreken de leerlingen tenminste nog aan op discriminerend gedrag en voeren klassengesprekken, melden zij in de enquête. En ze vragen scholing over de islam die dieper gaat dan vijf exotische zinnen over ramadan, offerfeest en haram. Niet verkeerd.
En docenten, jullie kunnen méér: geef zelf het goede voorbeeld, praktiseer de schoolwaarden, leer de leerlingen groeten, luisteren, spreken met argumenten. Docenten, als jullie de leerlingen de vaardigheden geven om uit te groeien tot een mooie weerbare generatie, dan kan de overheid intussen de uit de hand gelopen situaties bestraffen en op andere wijzen indammen, maar gaat dat over – voor een groot deel.

Wijzer dan de debatdirecteur zijn ook de leerlingen. Gelukkig zijn zij lang niet altijd zwijgende leerlingen. Het is zo triest, als juist de goede leerlingen de zwijgende massa vormen. De voornamelijk autochtone leerlingen van het Daltoncollege in Alkmaar waren het op een mooie ochtend 16 februari met mij eens. Zij ontroerden mij met hun vraag: 'Wij maken ons zorgen over onze moslims. Hoe komen wij af van dat foute beeld dat zij niet deugen?'. De kids horen alleen maar extreme opvattingen, destructie van links en van rechts, op televisie en op de radio, in blogs en in kranten.
Jullie kunnen meer dan je denkt, zei ik verheugd tegen tweehonderd voornamelijk blonde koppies van zestien te Alkmaar. En dat vertelde ik een paar dagen eerder ook al in Nieuwegein, bij de scholieren van het Anna van Rijncollege: 'Wat volwassenen buiten de school horen te doen, dat kunnen jullie in de school. Als wij ons allemaal lieten horen, zou de haat tegen zowel moslims als joden als homo's snel verdwijnen.'

Het grote verdriet van de gepeste moslim is misschien niet eens de dader, maar de zwijgende toeschouwer. Het is niet voor niets dat Israël, voor joden feitelijk het gevaarlijkste plekje op aarde, juist als een veilige thuishaven wordt beleefd. Omdat de inwoners daar innerlijke veiligheid ondervinden, tussen mensen die juist bondgenoten zijn en allesbehalve zwijgende toeschouwers.
Laat ook de school een veilige thuishaven zijn. Dat kán! Als leraren de leerlingen de moraal en de vaardigheden leren om foute meningen te bestrijden met betere ideeën. Als scholen dat voorleven. Alle scholen. Want islamitische kinderen kunnen ook prima uit de voeten met humanistische en christelijke waarden, van 'wat u niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet' tot 'wie zonder zonde is, werpe de eerste steen'. Of de school die waarden uitdraagt, zie je meteen als je binnen komt. Zonder de waarden ondervind je chaos – detectiepoortjes of niet. Met de waarden ervaar je harmonie. Laten wij in zo'n school de volgende generatie opvoeden. Dat kunnen wij. Dat is ons ook gelukt met de opvoeding tegen vrouwendiscriminatie en seksisme. Hier hebben wij met ons allen – en natuurlijk niet in het minst de vrouwen zelf - de norm weten te wijzigen richting gelijke behandeling en ruimte voor emancipatie en ontwikkeling. Vormen is richting geven. Mooi dat de scholieren in Alkmaar en Nieuwegein deze lichtpunten beet hebben. Nu de docenten en hun schoollleiders nog.

Tekst Ahmed Marcouch, Tweede Kamerlid PvdA.
Gepubliceerd op 20 februari 2015. Dit artikel is eerder gepubliceerd op 17 februari 2015 op facebook.