Steeds verhuizen en opnieuw wennen. Onzekerheid over het lot van achtergebleven familieleden. Onbegrip en haat in je nieuwe vaderland. Het zijn stuk voor stuk zaken waar vluchtelingen mee te maken krijgen. In de bundel Jij en ik proberen negentien Nederlandse jeugdboekenschrijvers dat in korte verhalen en gedichten bevattelijk en invoelbaar te maken. Niet alle bijdragen zijn speciaal voor deze bundel geschreven. Het gedicht Mensen met koffers van Sjoerd Kuyper bijvoorbeeld verscheen al in 1998. Dat is niet erg, maar een verantwoording daarover had niet mogen ontbreken.
Bij zo’n boekconcept ligt een al te sterke nadruk op het thema of zelfs moralisme op de loer en dat gaat ten koste van de literaire verhaalkracht. Niet elke auteur weet daaraan te ontsnappen. Zo schreef Jesse Goossens toch vooral een lesje in verhaalverpakking. Maar de meeste bijdragen overtuigen wel degelijk. Mireille Geus verrast met een mooi gedicht waarin ze subtiel verwoordt hoe moeilijk het is voor gevluchte kinderen om te praten over wat ze meemaakten en hoe even moeilijk voor hun Nederlandse klasgenoten om daarnaar te vragen.
De titel Jij en ik daagt uit om korte metten te maken met het wij-zij-denken. Als zij en wij immers elkaar beter leren kennen, worden die jij en ik. Diverse verhalen gaan dan ook over (ontluikende) vriendschap. Dat dit niet vanzelf gaat, komt bij enkele schrijvers gelukkig ook aan bod. Zo beschrijft Annet Huizing (van De zweetvoetenman) mooi knersend de frictie tussen rationeel begrip en emotioneel onbegrip (eerste zin: ‘Ik had nog nooit een vluchteling van dichtbij gezien.’). In een autobiografische terugblik op het oorlogsjaar 1944, waarin grote stromen mensen de honger vanuit de Randstad ontvluchtten en naar de provincie trokken, legt Jan Terlouw de vinger op de zere plek: ‘Een groot probleem van vluchtelingen is dat ze meestal met velen zijn en daardoor anoniem worden.’ En het is makkelijker en draaglijker om naar die anonieme groep te kijken dan naar de afzonderlijke mensen: ‘ Ze sloften over de klinkers, soms door de sneeuw, soms op gymnastiekschoenen, later zelfs met lappen om hun voeten, en de uitputting was op hun gezichten te lezen. Als je keek. Maar dat deed je niet, niet precies. Je wilde geen details zien.’
Ondanks de beschreven ellende, onzekerheid en fricties overheerst in deze bundel de hoop, op een beter leven en vooral op beter samenleven. Er samen over lezen en praten in de klas helpt daarbij vast een beetje.
Jij en ik. Verhalen over vriendschap en vluchtelingen. 192 blz. Vanaf 10 jaar. Lemniscaat, 2018, € 14,95.
Deze recensie verscheen in Didactief, juni 2018.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
