Behalve technische uitvindingen, zoals de telefoon, werden hier ook rassen uit (voormalige) koloniën tentoongesteld in een circustent waarin ze zelf hun eigen leefomgeving hadden nagebouwd. Gedurende een half jaar vergaapten ruim een miljoen bezoekers zich vanachter hekken aan deze ‘inboorlingen’.
Van Dam neemt dit gegeven als uitgangspunt voor een zoektocht door het Nederlandse slavernijverleden. We kijken door de ogen van Syntax Bosselman, voormalig plantageslaaf en een van de 28 Surinamers die zich lieten bekijken op die Wereldtentoonstelling. Syntax gaat vol verwachtingen op reis naar Amsterdam: de slavernij is voorbij en blank en zwart zijn nu elkaars gelijken. Dat valt uiteraard bitter tegen. Zelfs de milde Syntax kan niet anders dan constateren dat blanken zwarte mensen nog steeds als knecht en minderwaardig zien.
De hoofdstukken over Syntax worden afgewisseld met losse verhalen over mensen en gebeurtenissen die met het Nederlandse aandeel in slavernij te maken hebben. Maar wat De Syntax Bosselman echt bijzonder maakt, is dat Van Dam een derde verhaallijn invoegt waarin hij vertelt over zijn eigen zoektocht en eigen vragen, en ja, ook zijn eigen schaamte en onbehagen.
Van Dam volgt het heersende discours. Voor wie de discussies in de media over slavernijverleden, heldenstandbeelden en Zwarte Piet heeft gevolgd, bevat dit boek weinig verrassende standpunten of inzichten. Maar voor hen is dit boek dan ook niet bedoeld. Dit is een meerlagig kinderboek waarin een auteur begrijpelijk en integer geschiedenis schrijft. Van Dam maakt duidelijk dat onze verhalen over het verleden telkens van kleur verschieten en dat voor helden hetzelfde geldt. Hij waarschuwt de lezer zelfs voor de kracht van verhalen: ze kunnen de wereld veranderen, maar je ook een rad voor ogen draaien. ‘Nu maar hopen dat het mij in dit boek lukt om een eerlijk beeld te schetsen.’ Juist omdat De reis van Syntax Bosselman geen eendimensioneel verhaal vertelt, is dit een eerlijk boek geworden.
Arend van Dam, De reis van Syntax Bosselman. Verhalen over de slavernij. Met illustraties van Alex de Wolf. 298 blz. Vanaf 10 jaar. Van Holkema & Warendorf, 2018, € 15,99.
Dit artikel verscheen in Didactief, mei 2018.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
