Onderzoek

Voorlezen en dóórlezen

Vlak voor de zomer verscheen LEES!, de gezamenlijke oproep van de Onderwijsraad en de Raad voor Cultuur voor een ‘leesoffensief’. De raden bepleiten meer aandacht voor ‘diep lezen’ (geconcentreerd lezen van langere teksten of boeken), om zo laaggeletterdheid in de kiem te smoren. Sardes verrichtte in opdracht van de Onderwijsraad het onderliggende onderzoek.
Om te achterhalen hoe het staat met leesplezier, -bevordering en taalvaardigheid verzamelden de onderzoekers cijfers uit de monitors van twee landelijke programma’s (BoekStart en de Bibliotheek op school). Daarnaast hielden ze interviews met 108 betrokkenen (leraren, pedagogisch medewerkers, ouders, leerlingen en studenten, van po tot mbo).

Blijf ondersteunen

De trend die uit de cijfers en gesprekken blijkt: vanaf groep 5 van de basisschool vinden kinderen lezen minder leuk en lezen ze minder vaak, terwijl hun omgeving hen ook minder stimuleert. Zo is voorlezen aan jonge kinderen gangbaar, bij ouders en op school, maar dit neemt gestaag af als ze het eenmaal zelf kunnen. Toch blijft voorlezen juist bij minder vlotte lezers belangrijk.
Een andere trend is dat jongeren die het ’t meest nodig hebben, de minste ondersteuning en stimulans krijgen om boeken te lezen. De meerderheid van de bevraagde leraren en docenten in het vmbo en mbo vindt bijvoorbeeld de leesvaardigheid van hun leerlingen en studenten onvoldoende, maar doet desondanks weinig aan leesbevordering. Dat laatste is zelden onderdeel van het taalbeleid van scholen. De bewezen positieve effecten van veel (vrij) lezen op de taalontwikkeling mogen dus nog beter voor het voetlicht komen.
De vmbo- en mbo-docenten in het onderzoek noemen (meer) tijd voor leesbevordering onhaalbaar, vanwege de druk van het eindexamen. Toch zou juist leesbevordering leerlingen en studenten kunnen helpen om beter te presteren, aldus de onderzoekers.
Een derde trend is dat leraren bij leesbevordering, in po, vo en mbo, vooral aandacht besteden aan een gevarieerd boekenaanbod en het inroosteren van vrij lezen. Ze zouden nog meer tijd mogen inruimen voor praten over boeken, want juist dat is een krachtige vorm van leesbevordering.

Kees Broekhof e.a., Cijfers en meningen over lezen in Nederland. Kinderen, jongeren, leraren en ouders. Sardes, 2019.

Dit artikel verscheen in Didactief, november 2019.