Onderzoek

Vergeten gender

In lesmethodes voor geschiedenis kun je lezen dat vrouwen in 1919 kiesrecht kregen. Niet dat ze het afdwongen, maar dat ze het kregen. Dat mag een klein detail lijken, maar het venijn zit nou eenmaal in die details, blijkt uit het proefschrift van geschiedenisleraar Annemiek Houwen. Ze analyseerde de vier meest gebruikte schoolboeken voor de bovenbouw vwo (Geschiedeniswerkplaats, Feniks, Memo en Sprekend Verleden) op de representatie van mannen en vrouwen. Haar conclusie: op vorstinnen na zijn vrouwen nog steeds vrijwel onzichtbaar. En als ze al genoemd worden, krijgen ze een passieve rol toebedeeld. Het zijn mannen die geschiedenis maken.
Waar vakdidactici al jarenlang het belang van multiperspectiviteit benadrukken, geven schoolboeken een eenzijdig en traditioneel beeld van de geschiedenis. Ook de opdrachten zetten niet aan tot een kritischer kijk. Dat is des te klemmender, zo laat Houwen zien, omdat leerlingen schoolboeken beschouwen als een objectief en feitelijk verslag. Het komt dan op de leraar aan om dat te problematiseren en leerlingen te laten inzien dat elke tekst over de geschiedenis gekleurd is.
Houwen formuleert zeven schrijfregels voor een genderinclusieve schoolboektekst: (1) vat politiek breder op dan alleen instituties, parlement en politieke partij; (2) beschrijf vrouwen (of mannen, arbeiders, minderheden…) niet als homogene groep; (3) integreer het verhaal van vrouwen in het grotere verhaal en zet hen niet weg in een apart hoekje; (4) beschrijf vrouwen als handelende, actieve wezens; (5) zorg voor evenwichtige  kwantitatieve aandacht voor vrouwen en mannen; (6) vermijd stereotiepe beschrijvingen; en (7) heb oog voor gender in maatschappelijke ontwikkelingen. Dergelijke teksten zouden in combinatie met een didactiek gericht op kritisch bevragen van teksten moeten bijdragen aan een veelzijdiger blik op het verleden. / BR
 

Annemiek Houwen, Ja, dit kan zo niet langer! Beeldvorming, kritisch analyseren en genderverhoudingen in de bovenbouw van het voortgezet geschiedenisonderwijs. Proefschrift Universiteit van Amsterdam, 2023.