Een docent van het Emmauscollege in Rotterdam is ondergedoken om een cartoon die al vijf jaar in zijn klas hing. Volgens NRC gaat het om een tekening van Joep Bertrams uit 2015 over de aanslag op satireblad Charlie Hebdo. Daarop staat een onthoofde man in een Charlie Hebdo-shirt, die zijn tong uitsteekt naar de jihadist die hem zojuist heeft onthoofd. De tekening won de Inktspotprijs destijds. Afgelopen maandag zouden een paar meisjes hebben geëist dat de tekening verwijderd werd. Na discussie gebeurde dat ook, maar een foto van de cartoon op het prikbord bleek al gedeeld op sociale media. De docent voelt zich nu bedreigd en is ondergedoken.
Onderwijsminister Slob constateert in een brief aan de Kamer gisteren dat ‘de vrijheid en veiligheid van leraren in Nederland niet altijd vanzelfsprekend is’.
Ook een docent van het Pierson College in Den Bosch is ondertussen middelpunt van een vergelijkbare rel rond een foto van een cartoon die op sociale media gedeeld is. Hij krijgt ondersteuning van school.
De twee incidenten illustreren wat leraar maatschappijleer en vakdidacticus Huub Philippens beschrijft in een blog op Komensky Post: hang geen cartoons die verkeerd geïnterpreteerd kunnen worden zonder context op in lokalen waar jonge andere leerlingen komen. De aanslagen in Frankrijk onderstrepen volgens hem het belang van goed burgerschapsonderwijs. Hij pleit voor maatschappijleer of burgerschap in ons curriculum als serieus kennisvak en niet als verkapte debatingclub. ‘We geven leerlingen les vanuit onze vakkennis, we voeren ze in in nog onbekende werelden en we maken van de school geen TikTok, Twitter, Facebook of Instagramplatform waar de gratuite meningen ons om de oren vliegen.’
Onderwijsministers Ingrid van Engelshoven en Arie Slob deden vrijdag 30 oktober nog een onbevangen oproep aan alle onderwijsinstellingen op om maandag 2 november stil te staan bij de aanslag op de Franse leraar Samuel Paty. Zij gaven hiermee gehoor aan het verzoek van hun Franse ambtsgenoot.
De timing van OCW kun je overigens op z’n minst onhandig noemen. Paty was op 2 november al meer dan twee weken geleden vermoord - waarschijnlijk besteedden veel leraren voor die tijd al aandacht aan de gruweldaad. Ook is het kort dag om scholen op vrijdagmiddag te verzoeken op maandag een programma klaar te hebben liggen. Daar komt bij dat de coronamaatregelen het niet makkelijk maken om iets te organiseren – leerlingen bijeenroepen in de aula is er bijvoorbeeld niet bij.
Dat laatste probleem speelde vorige week ook in Frankrijk. Door de herfstvakantie was 2 november daar wel de eerste aangewezen dag voor een groot eerbetoon aan Paty – het was de eerste dag na de aanslag dat leerlingen weer naar school gingen. Na ingang van de plotselinge coronalockdown op vrijdag 30 oktober kon dit echter maar beperkt doorgaan. Leraren moesten de herdenking in het eigen klaslokaal organiseren, wat leidde tot onrust en verontwaardigde reacties. De Nederlandse ministers opperden scholen om een badge te maken en online te delen, de vlag halfstok te hangen of een minuut stilte te houden. De incidenten in Rotterdam en Den Bosch laten zien welke consequenties het kan hebben om met jongeren de moordaanslag en de vrijheid van meningsuiting te bespreken.
In Nederland is met afschuw op de aanslag gereageerd. De UvA beschouwt de moord op Paty als ‘een aanval op ons onderwijs, en daarmee op onze samenleving waar vrijheid van meningsuiting een van de belangrijkste democratische kernwaarden is’.
Jan van de Ven vraagt zich in de Limburger af: hoe nu verder? ‘School is altijd de plek geweest waar verschillende werelden samenkwamen en waar de leraar niet alleen de brug vormde tussen deze werelden, maar ook orde kon scheppen, feit van fictie kon onderscheiden en de dialoog vorm kon geven zonder te blijven hangen in de echo van het eigen gelijk. Precies dit staat onder druk’.
‘Schurende diversiteit’: zo noemt de Christelijke Hogeschool Ede de sociale spanningen waar leerlingen en leraren op school mee te maken krijgen. Onlangs is zij met twaalf basisscholen een onderzoek gestart naar het versterken van sociale cohesie in de klas. De onderzoekers willen praktische aanpakken voor leraren ontwikkelen die ervoor zorgen dat alle leerlingen erbij horen op school en naar elkaar omkijken. De resultaten worden gedeeld op een jaarlijks symposium voor scholen. We houden je via onze website op de hoogte.
Handige websitesDe Universiteit Utrecht publiceerde vanuit de projecten Ter Info en UNION een lesbrief voor leraren. Deze geeft handvatten hoe je met leerlingen over de aanslag en het belang van vrijheid van meningsuiting kunt praten. Ook vind je er achtergrondinformatie over de aanslag en tips over wat leerlingen zelf kunnen doen.
Op de website https://www.schoolenveiligheid.nl/ vind je meer informatie over het bevorderen van een sociaal veilig klimaat op school.
In het novembernummer veel aandacht voor multiperspectiviteit: hoe kun je in de klas omgaan met gevoelige onderwerpen, en lesstof diverser en vrij van vooroordelen maken? Onderzoekers en leraren zoeken het in meerstemmigheid: laat zien dat elk verhaal een constructie is.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
