Onderzoek

Tablets in de klas

Op een Nederlandse middelbare school waar in 2011/2012 tablets werden geïntroduceerd in de brugklas, hebben we een half jaar na het in gebruik nemen van de tablet een onderzoek uitgevoerd. Doel was na te gaan hoe docenten de tablet in hun onderwijs inzetten en welke kennis en vaardigheden zij daarvoor nodig hebben. We observeerden lessen en lieten docenten reflecteren op het gebruik van de tablet.

E-reader
Uit de lesobservaties blijkt dat de tablet een half jaar na de invoering nog heel beperkt gebruikt wordt tijdens de les. Leerlingen gebruiken haar tijdens het zelfstandig werken als e-reader om de methode, die in pdf op de tablet staat, te lezen. Daarnaast wordt de tablet ingezet voor het zoeken van informatie op internet. In het algemeen gebruiken de leerlingen de tablet in de klas, en is er geen sprake van plaatsonafhankelijk leren. Docenten gaven voornamelijk klassikaal en frontaal les; de rol van instructeur had de overhand. Van de mogelijkheden om het onderwijsleerproces te flexibiliseren maakten zij nauwelijks gebruik.

Uit de interviews blijkt dat de meeste docenten wel een meerwaarde zien voor de tablet. Ze verwijzen naar de mogelijkheden van connectiviteit (online bronnen, communicatiemogelijkheden) en flexibiliteit (mogelijkheid om de lesstof op verschillende wijze aan te bieden). Ongeveer de helft van de docenten geeft aan dat zij door de tablet een meer coachende rol hebben gekregen, wat in tegenspraak is met de bevindingen uit de lesobservaties.

Sommige docenten geven wel aan dat de rol van coach wennen is, of pas goed tot zijn recht kan komen als er meer geschikte applicaties zijn; anderen vinden dat ze meer tijd kwijt zijn in het aansturen van leerlingen in hun gebruik van de tablet.

Een klein aantal docenten arrangeert of ontwikkelt actief lesmateriaal, maar geeft aan dat dit erg tijdrovend is, en dus niet altijd haalbaar. De meeste docenten vinden dat het gebruik van de tablet in de praktijk niet altijd naar wens verloopt vanwege de gebrekkige aansluiting op de methode. ‘Ik neem vaak een zijtak bij het gebruik van de iPad, waardoor ik de methode even niet gebruik. De methode is datgene wat uiteindelijk sectiebreed wordt getoetst, naar mijn idee blijft de inzet van de iPad dan ook een los onderdeel.’

Daarnaast spelen de (technische) beperkingen van de tablet, en problemen met de ict-infrastructuur op de school. De meeste docenten vinden zichzelf niet bekwaam om technische problemen op te lossen. Zij schakelen de helpdesk in of vragen leerlingen om hulp. De helft van de docenten vinden zich zelf onvoldoende vaardig in het vinden van geschikte applicaties voor de tablet voor hun lespraktijk. Applicaties zoals ‘Socrative’ waar zelf inhoud aangegeven kan worden, hebben docenten zeker nog niet in beeld.

Schoolbeleid
Uit bovenstaand onderzoek blijkt duidelijk dat het voorzien van tablets geen voldoende voorwaarde is om het educatief gebruik ervan te garanderen. In een tweede onderzoek hebben we gekeken naar de rol van schoolleiders en ict-coördinatoren. Onderzoek naar ict-integratie laat zien dat zij belangrijk zijn om organisatorische condities te scheppen, zoals bijvoorbeeld het ontwikkelen van een ict-beleidsplan, het voorzien van de gepaste ondersteuning en monitorprocedures voor verandering.

Dit onderzoek was een initiatief van het Volwassenenonderwijs PCVO Het Perspectief en de Universiteit Gent, in samenwerking met drie technische- en beroepsscholen in Oost-Vlaanderen. In eerste instantie kregen de scholen tablets in bruikleen voor ongeveer een maand. Leraren werden ondersteund via een workshop en online. De onderzoekers observeerden lessen en in iedere school werden de leraren, schoolleiders en ict-coördinatoren geïnterviewd en vond een focusgroepsgesprek met hen plaats over tablets, de voor- en nadelen, mogelijkheden en moeilijkheden. Hieronder focussen we op de ervaringen van schoolleiders en ict-coördinatoren.

Afwisseling
Beide groepen sommen voordelen op die specifiek gerelateerd zijn aan het gebruiksgemak van tablets, zoals het feit dat het toestel snel opstart en dat er geen tijd verloren gaat door naar de pc-klas te gaan. Andere technische voordelen die ict-coördinatoren noemen zijn het gemak om informatie op te zoeken, eenvoudige bediening, je kan de leerlingen nog zien en je kunt het scherm projecteren voor de hele klas. Ook verwezen zij naar het mobiele karakter van tablets: ze kunnen overal mee naartoe. Schoolleiders belichten eerder de educatieve mogelijkheden: tablets ondersteunen volgens hen content creatie en creativiteit, visuele en auditieve elementen in de lessen en verhogen de motivatie bij leerlingen. Maar:‘Het hoofddoel is dat die tablet ingezet kan worden als afwisseling met andere zaken.’

Schoolleiders willen ook in de toekomst met tablets blijven werken. Maar iedere leerling een tablet is geen optie, omwille van budgettaire redenen: ‘Wij zouden dat nooit kunnen eisen dat ze een tablet moeten aankopen’. Daarbij speelt niet alleen de prijs van de hardware maar ook de prijs van de Apps. Daarnaast wordt er gewezen op de mogelijk gevaren die gepaard gaan bij het gebruik ervan.

De respondenten beseffen dat tablets individuele tools zijn: ‘Je kan niet inloggen op een tablet als een persoonlijk gebruiker; eigenlijk is een tablet een individuele tool met persoonlijke gegevens en specifieke apps.’

Andere belemmeringen zijn het opzetten van een betrouwbaar draadloos netwerk (in de drie scholen), de moeilijkheid om te typen op een tablet, en het vinden van de geschikte Apps. Dat laatste wordt door alle drie de scholen genoemd: ‘(…) ik heb toch wel een paar uur zitten zoeken in die Appstore en niet onmiddellijk iets gevonden’.

In deze zoektocht hebben de ict-coördinatoren een belangrijke ondersteunende rol gespeeld: ‘Ik heb bijna een halve dag met de lerares samengezeten om apps te bekijken die ze kunnen gebruiken.’

Hype of geen hype?
Hoewel sommigen ict zien als katalysator van onderwijsvernieuwing blijkt uit deze onderzoeken dat de tablet als zodanig geen onderwijsvernieuwing impliceert. Om tablets schoolbreed en duurzaam te integreren in de onderwijspraktijk zijn een gedeelde visie van de school op het gebruik, docenten die haar kunnen gebruiken, een cultuur waarin continue professionalisering wordt gestimuleerd en een goede ict-infrastructuur, noodzakelijke voorwaarden. Scholen die de tablets willen inzetten om hun onderwijs te verbeteren, doen er goed aan om aan deze voorwaarden te werken.

Joke Voogt, Imke Boonen, Jo Tondeur en Natalie Pareja Roblin

Meer over het tweede onderzoek

13 februari 2014