Elke docent is een taaldocent. Deze slogan wordt vaak gebezigd om leraren van niet-talenvakken ervan te doordringen dat ze ook verantwoordelijk zijn dat leerlingen taalvaardig(er) worden. Gerald van Dijk, lerarenopleider bèta en techniek aan de Hogeschool Utrecht, vult het liever vakdidactisch in: leerlingen hebben taal nodig om door te dringen tot het wezen van het vak. En daarbij draait het naast jargon om vakspecifieke redeneringen en tekstvormen.
Van Dijk beschouwt taalgericht vakonderwijs (tvo) als onderdeel van de pedagogical content knowledge (PCK, kennis van vakinhoud en pedagogiek) van vakdocenten. Het zou daarom goed zijn als lerarenopleidingen er in hun curriculum (vak, vakdidactiek en stage) aandacht aan besteden. Hij ontwierp daartoe zelf KALISTTE: Knowledge About Language In Science and Technology Teacher Education, een didactiek waarmee studenten kennis over (het belang van) vaktaal verwerven en leren om in hun lessen taalgerichte instructie en begeleidingsstrategieën te gebruiken. Van Dijk voerde vijf casestudies uit binnen zijn eigen opleiding (met 8 opleiders en 23 studenten) en eentje binnen een havo/vwo-school (2 docenten). In zijn proefschrift beschrijft hij uitgebreid welke ontwerpprincipes belangrijk bleken.
Interessant onderdeel van zijn ontwerp is de zogeheten genredidactiek: het leren schrijven van vakspecifieke teksten, zoals een analyserende practicumtekst of een instructie voor een procedure. Deze genres vragen om exacte formuleringen, een specifiek taalregister, sluitende redeneringen en vaak ook plaatjes of grafieken. Al schrijvende raken studenten, en vervolgens hun leerlingen, ‘bèta-technisch geletterd’. Alvorens dit zelfstandig te doen, kunnen ze samen met de (opleidings)docent eerst voorbeelden uitpluizen.
Van Dijk stelt dat het principe van tvo ook op andere vakken, zoals geschiedenis, toepasbaar is. Vakdidactici en taalkundigen op de lerarenopleiding zouden daartoe meer kunnen samenwerken.
Gerald Taco van Dijk, Het opleiden van taalbewuste docenten natuurkunde, scheikunde en techniek. Een ontwerpgericht onderzoek. Proefschrift Universiteit Utrecht, 2018.
Dit artikel verscheen in de rubriek Onderzoek kort in Didactief, januari/februari 2019.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
