Dinsdagochtend, half tien. 'Meester' GertJan kijkt vandaag mee in groep 6/7, de klas van juf Sanne. De leerlingen zijn inmiddels gewend aan Gert-Jan én andere toeschouwers in de klas. Ongestoord gaan de leerlingen door met begrijpend lezen. Directeur Gert-Jan Egberink vormt samen met Sanne van Mullem een duo in de Professionele Leergemeenschap (PLG). Een PLG is een groep schoolleiders en teamleden die voortdurend de eigen praktijk onderzoekt om het onderwijs aan leerlingen te verbeteren. Voorwaarde voor het werken in een PLG is dat de basis op orde is. Een leesverbeterplan en een rekenverbeterplan onder leiding van emeritus lector Kees Vernooy zorgde ervoor dat De Linde in vijf jaar veranderde van school met lage resultaten voor leesonderwijs, naar een school waarbij opbrengst- en handelingsgericht werken centraal staat. Werken in een PLG helpt de school het behaalde niveau vast te houden. Het daagt leraren continu uit om bewuster met leerinhouden om te gaan.
Sinds de introductie van de PLG door wetenschapper Eric Verbiest in 2003, groeit de belangstelling voor PLG. De inzet ervan in de school past in de lijn van het systeemdenken van Fullan, Marzano en Marino die perspectieven aanreiken voor het leren in de 21e eeuw. Werken binnen een PLG kan een positieve invloed hebben op het functioneren van leraren en op de resultaten van leerlingen. Verbiest stelt dat professionele ontwikkeling niet zozeer vraagt om extern georganiseerde cursussen, maar vooral om reflectie met collega's over het werk in de klas. Zo werken Van Mullem en Egberink samen in de vorm van co-teaching. Op basis van toetsresultaten analyseren ze wat elke leerling nodig heeft.
Het is voor Van Mullem de eerste keer dat ze echt systematisch de tijd neemt om te kijken naar individuele toetsresultaten en de kwaliteit van haar lessen. 'Heel verhelderend', ervaart ze. 'Gert-Jan ziet als "buitenstaander" heel andere dingen dan ikzelf. In mijn klas zitten bijvoorbeeld best wat leerlingen met een verlengde instructie. Uit de data bleek echter dat één leerling juist baat heeft bij extra controle tijdens zijn werk in plaats van meer uitleg. Dat heb ik aangepast en zo kom ik meer tegemoet aan de behoeften van die leerling.' Van Mullem kijkt nu kritischer naar haar eigen lessen en wijkt gemakkelijker af van de methode. 'Ik merk dat mijn lessen beter worden en nauwer aansluiten bij de kinderen.'
Op De Linde werken de schoolleiders en teamleden, afhankelijk van het onderwerp, samen in tweetallen of in wisselende teams. Leraren bereiden bijvoorbeeld gezamenlijk lessen voor, staan samen voor de groep waarbij de taken verdeeld zijn in de lesfases. Leraar A doet instructie, leraar B de inoefening en A weer de afsluiting van de les. Omdat ze het samen hebben voorbereid, kunnen ze ook samen terugkijken en elkaar feedback geven. 'Samen leren verhoogt de kwaliteit van het leren en bevordert eigenaarschap bij leraren', ervaart Ilse Rekers. Ze is onderwijskundig begeleider, MT-lid van De Linde én PLG-deelneemster.
Vooral oplossingsgericht ervaringen delen noemt Rekers waardevol. 'Als groep 6 bijvoorbeeld minder scoort op het gebied van spelling, dan experimenteert de leraar van die groep met een aantal interventies, zoals elke dag een 5-woordendictee, intensief gebruik maken van het computerprogramma bij de methode en structureel huiswerk mee. Zijn de interventies effectief dan bespreekt hij ze in de PLG bijeenkomst die eens per kwartaal is. Op bouwniveau of per duo zijn ze zo vaak als nodig. Op die manier kunnen andere leraren hun lessen ook verbeteren. Ze stellen de lessen bij, zien de resultaten verbeteren en het enthousiasme neemt toe. Veranderingen hoeven niet meer te "landen" op het bureau van de leraar, maar komen van de leraar zélf!' Wat als effect heeft dat de vergader- en organisatiecultuur binnen de school verandert.
Gert-Jan Egberink: 'We zijn een razende denktank waarin voortdurend nieuwe vragen opborrelen. Werken als PLG betekent ook dat je nieuwe codes met elkaar afspreekt, zoals: 'Ja, maar'... bestaat niet, wel: 'Ja, en'. We werken dus constructiever aan een nieuwe aanpak, methode of verbetering van begrijpend lezen.' De PLG is op dit moment een traject dat er voor de leraren van De Linde 'bij' komt. Uiteindelijk moet het een vast onderdeel worden waar de school tijd voor reserveert. Hoe directeur Egberink de kwaliteit van een PLG het best kan benoemen, bewaken, monitoren en opbouwen, is nog de vraag. 'We zitten nog erg aan het begin, maar ik merk wel dat we er energie van krijgen en dat het heel kansrijk is!'
Hoe nuttig zijn PLG's?
De kansen:
• Hogere resultaten door leerlingen.
• Kleinere verschillen tussen leerlingen met verschillende achtergronden.
• Aanwijzingen voor verminderde uitval van leerlingen.
• Toename van betrokkenheid van leraren bij de school.
• Uitbreiding van contacten buiten de school.
• Verbetering van kwaliteit van de instructie door innovatief en experimenteel klimaat.
• Meer klassenmanagement vaardigheden.
• Meer actieve participatie van leerlingen.
• Beter bewustzijn van effectieve onderwijspraktijken.
• Meer vertrouwen met variëteit in instructievaardigheden.
De risico's:
• Naïeve veronderstelling dat professionele leergemeenschappen vanzelfsprekend bijdragen aan professionalisering van leraren en schoolverbetering. Sterke professionele gemeenschappen hoeven niet altijd vernieuwend te zijn. Ze kunnen door het in stand houden van bepaalde opvattingen en praktijken, een kritische attitude bij de betrokken leraren verhinderen of een traditionele onderwijsaanpak beschermen en zelfs versterken.
• Dominante opvattingen van een schoolleider of enkele leraren kan anderen afhouden van leren in een professionele leergemeenschap.
Bron: Verbiest / Imants
Dit artikel is onderdeel van de Didactief-special Onderwijs in de 21e eeuw, die tot stand is gekomen in opdracht en met financiële bijdrage van Expertis.
Bekijk hier ook de uitgave 'Ervaringen vanuit de praktijk van professionele leergemeenschappen – Achtergronden, ervaringen, tips’ van Aeres Hogeschool Wageningen (december 2020).
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
