Het in oktober 2024 verschenen rapport is een uitvloeisel van de Amsterdamse Verhalen en Transformatie (VT) Commissie, die sinds 2019 bijeenkomsten organiseert. Daarin worden veel verhalen verteld. De auteurs trekken de parallel met een Waarheidscommissie, zoals bijvoorbeeld in de jaren negentig in Zuid-Afrika werd gehouden over apartheid. Doel van het kwalitatieve Amsterdamse onderzoek was om de gevoelens en meningen van vooral moeders en kinderen over discriminatie en achterstelling naar boven te halen.
De onderzoekers doen geen aanbevelingen aan schoolbesturen en beleidsmakers, maar brengen verslag uit aan een burgerberaad van 50 mensen, die een vertegenwoordiging vormen van Amsterdamse migrantenouders en ouders van kleur. Ze vragen de ervaringsdeskundigen hoe de geschetste problemen en conflicten aangepakt kunnen worden en op welke manier verzoening kan plaatsvinden tussen ouders/leerlingen en de school. Het burgerberaad zal vervolgens aanbevelingen doen aan schoolbesturen, de gemeente en onderwijsbeleidsmakers.
Hoogleraar Onderwijs en Diversiteit Maurice Crul aan de Vrije Universiteit en collega-onderzoekers stellen dat Amsterdam actief is bij de aanpak van racisme en discriminatie, ook in het onderwijs. De verhalen van moeders en kinderen wijzen echter uit dat nog veel te doen valt. ‘Het veelkoppig monster van racisme en discriminatie in de stad Amsterdam is nog springlevend.’
Ze hielden in de tweede helft van 2023 meer dan honderd interviews: 48 (vooral moeders) over het po, 44 (met name leerlingen) uit het vo en 14 deskundigen. Hun rapportage bevat veel citaten en delen van interviews. De verhalen van leerlingen, ouders en leerkrachten worden gelardeerd met fraaie veelkleurige illustraties. Ze constateren achterstellingen op zeven gebieden: 1) onderadvisering of niet kansrijk adviseren; 2) er niet bij horen (school, klas en kinderen); 3) niet mee mogen doen; 4) een systematische negatieve benadering van kinderen en opvoeders van kleur; 5) pesten; 6) discriminatie; en 7) mishandelen en schelden.
De schuld krijgen
Uit de interviews blijkt dat kinderen met een donkere huidskleur worden geconfronteerd met racisme en discriminatie door zowel leerkrachten als medeleerlingen. Een voorbeeld is dat een kind van kleur de schuld krijgt van incidenten waarbij meerdere kinderen betrokken zijn. Ook blijkt dat kinderen van kleur systematisch minder moeilijke opdrachten krijgen, waardoor ze minder worden uitgedaagd en kansenongelijkheid ontstaat.
Ouders geven aan liever niet de ‘racisme-kaart’ te spelen omdat ze dan een heftige reactie verwachten. Ze spreken ook over slecht onderwijs door het lerarentekort, gebrekkige begeleiding bij leerproblemen en onterechte doorverwijzing naar het speciaal onderwijs. Ouders die zich daartegen verzetten of dat bespreekbaar willen maken, voelen zich vaak machteloos tegenover de school.
Impact groot
De wetenschappers stellen dat de impact van discriminatie groot is. ‘Bijna een derde van de moeders en kinderen heeft gehuild tijdens het gesprek met ons, velen hebben zelfs hevig gehuild. Zij huilden vanwege verdriet en ook vanwege woede. Zij huilden vanwege de mislukte samenwerking met leerkrachten, directies en soms ook bestuurders van basis- en middelbare scholen. Zij huilden omdat zij ook na een lange strijd hun kind hadden zien afglijden. Hun levensgeluk was hierdoor ernstig beschadigd. Het gesprek met ons werd door hen als troostend ervaren.’ / NvdW
Crul, M., Steinmetz, C., & Lelie, F. (2024). Achterstelling en Discriminatie in het Amsterdamse Onderwijs. Vrije Universiteit Amsterdam.
Dit artikel is verschenen in Didactief van november/december 2024.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
