Een sterke samenwerkingsrelatie tussen leerkrachten en ouders is van belang om kinderen optimale ontwikkelkansen te bieden. Waaraan hebben ouders behoefte en wat is hun ervaring? En hebben ouders met een kind met een passend onderwijs arrangement andere ervaringen dan ouders van ‘reguliere’ kinderen? We vroegen het aan ouders op reguliere basisscholen, scholen met veel gewichtenleerlingen (‘stimuleringsscholen’) en scholen voor speciaal onderwijs.
Educatief partnerschap
Deze ouderstudie is onderdeel van een RAAK-project over educatief partnerschap in het primair onderwijs, dat uitgevoerd wordt in samenwerking met de Universiteit Maastricht, de Nieuwste Pabo en leerkrachten van de Limburgse schoolbesturen Innovo en Kindante. Bij de hele studie zijn een honderdtal scholen betrokken: reguliere basis-, stimulerings- en scholen voor speciaal basisonderwijs. Middels vragenlijstonderzoek en interviews wordt de aanwezige praktijkkennis van leerkrachten over het voeren van oudergesprekken met diverse ouders onderzocht. Op de interactieve website www.educatief-partnerschap.nl wordt praktijkkennis over educatief partnerschap gedeeld met leerkrachten, onderzoekers en (aankomende)onderwijsprofessionals.
319 Ouders vulden een vragenlijst in: 125 ouders van twee reguliere basisscholen, 111 ouders van twee stimuleringsscholen en 83 ouders van twee scholen voor speciaal onderwijs in Zuid-Limburg (respons: 50%). Daarnaast werden op dezelfde zes scholen in totaal 27 ouders van kinderen met een passend onderwijsarrangement benaderd voor aanvullende interviews: elf op reguliere basisscholen, acht op stimuleringsscholen en acht op scholen voor speciaal basisonderwijs.
Alle ouders zeggen uit zichzelf dat informeel contact met de leerkracht van hun kind een voorwaarde is om een vertrouwensrelatie op te bouwen en te onderhouden. En dat die relatie opgebouwd moet zijn vóórdat er dingen te bespreken zijn. Maar alleen op stimuleringsscholen is ‘het praatje op de gang’, de informele ontmoeting, alledaagse praktijk. Ouders kunnen voor en na schooltijd binnenlopen en vaak langer blijven. In het speciaal onderwijs komen kinderen vaak met busjes naar school, waardoor ouders de leerkrachten niet zo vaak tegenkomen. Ze gaan wel op huisbezoek; ouders zien dat als belangrijke eerste stap bij het opbouwen van een vertrouwensrelatie. En er zijn meer, en langere zorggesprekken op school. Op sommige reguliere basisscholen is daarentegen de inloop afgeschaft, en staan soms ook de leerkrachten na school niet meer buiten op het schoolplein. Ouders waarderen het zeer, als school activiteiten als een speurtocht en dergelijke organiseert, waar leerkrachten én ouders elkaar op informele wijze kunnen ontmoeten.
Ouders lijken het met name op de reguliere scholen als probleem te ervaren dat alles tijdens de halfjaarlijkse tien-minutengesprekken besproken moet worden (ontwikkeling en voortgang van het kind, hoe het thuis gaat en schooltaken voor thuis). Vaak komt het voor hun gevoel dan neer op eenzijdig informeren door de leerkracht, en veel uitleggen en overtuigen. Voor de huiswerktaken verwijzen leerkrachten vaak naar de website. Of het nu gaat om toetsscores, huiswerkopdrachten of de organisatie van extra zorg rondom een kind, leerkrachten gaan er ten onrechte te snel vanuit dat ouders het wel begrijpen.
De gesprekken tussen ouders en leerkrachten in het speciaal onderwijs en op stimuleringsscholen lijken meer tweerichtingsverkeer te zijn. Er is meer aandacht voor de verwachtingen over en weer en de wederzijdse ambities met betrekking tot het kind. Ook de haalbaarheid van ontwikkeldoelen wordt in het speciaal onderwijs regelmatig besproken.
Voor ouders van leerlingen met een extra ondersteuningsbehoefte op reguliere basisscholen is het niet duidelijk wat ze kunnen verwachten van school met betrekking tot de zorg van hun kind.
‘Ik moet elk jaar aan het begin van het schooljaar weer uitleggen wat er met mijn zoon aan de hand is.’ - moeder van een zorgleerling op een reguliere basisschool.
Ook zouden ze willen dat leerkrachten hen vaker tussendoor over het gedrag van het kind, en niet alleen over de resultaten, op de hoogte stellen. Zoals een moeder van een zoon met schisis, die het moeilijk vindt te accepteren dat hij er anders uitziet, het uitdrukt:
‘Hij moet er nog mee leren omgaan en dat is moeilijk. Maar ik moet altijd zelf aan de leerkracht vragen hoe het met hem gaat. Ik krijg van hem nauwelijks mee wat hij meemaakt op school: mijn zoon praat daar niet over.’
Hoewel dit een klein onderzoek is, lijkt er veel te leren van stimuleringsscholen, waar het gebruikelijk is om allerlei zaken tussendoor af te stemmen met ouders. Dit werd al eerder in Nederlands onderzoek aangetoond (Smit, Driessen, Sluiter & Brus, 2007). De ouders van de twee stimuleringsscholen uit deze studie zijn opvallend goed op de hoogte over hoe hun kind het doet op school, zo blijkt uit tientallen opmerkingen die zij toevoegden aan de vragenlijst en uit de aanvullende interviews. Ouders weten hoe het werkt met het thuisleren: kinderen krijgen boekjes en taken mee naar huis, zodat ze thuis kunnen oefenen met wat ze op school hebben geleerd. In de gesprekken met de leerkracht wordt expliciet besproken hoe ouders hun kind hierbij kunnen ondersteunen.
Ga als leerkracht het schoolplein op voor/na schooltijd en maak een praatje met ouders. Laat het ook uit jezelf weten als bijvoorbeeld de spreekbeurt goed gegaan is. Geef ouders de mogelijkheid tot informeel contact. Creëer inloopmomenten.
Gebruik (geplande) contactmomenten niet om informatie te zenden, maar ga juist in gesprek over hoe het er thuis aan toe gaat. Peil serieus wat de behoeften van ouders zijn omtrent het thuisleren van hun kind. Wat kunnen en willen zij daar zelf aan bijdragen?
Geef ouders af en toe de mogelijkheid om mee te kijken of mee te doen in bijvoorbeeld een rekenles, zo leren ze hoe ze hun kind thuis kunnen begeleiden.
Het is prima als ouders komen helpen om de school te versieren. Maar het werkt veel sterker om ouders meer educatieve taken te geven (computer/lees-moeders of -vaders). Ouders raken hierdoor meer betrokken, leren het schoolsysteem beter kennen en kunnen zodoende hun kinderen beter ondersteunen in diens lange schoolloopbaan.
Neem ouders mee in elke beslissing rondom de schoolcarrière van hun kind. Spreek verwachtingen over en weer uit, kom samen tot concrete afspraken over wie wat doet (ook thuis) en stel deze tussendoor bij. Betrek het kind bij de gesprekken (Leenders, Haelermans, de Jong & Monfrance, 2018).
Hélène Leenders is associate lector en Laurie Delnoij junior onderzoeker aan Fontys Hogeschool Pedagogiek. Dit onderzoek werd afgenomen in 2015.
Lees verder over hoe je samenwerking met ouders kunt bevorderen, op www.educatief-partnerschap.nl.
Leenders, H., Haelermans, C., De Jong, J. & Monfrance, M. (2018). Parents’ perceptions of parent teacher relationship practices in Dutch primary schools. An exploratory pilot study. Teachers and Teaching. Theory and Practice. DOI 10.1080/13540602.2018.1456420
Leenders, H., Haelermans, C., De Jong, J. & Monfrance, M., (2018). Ouders van basisschoolleerlingen in Zuid-Limburg over ouderbetrokkenheid - een pilot studie. Pedagogiek, 38 (1), 47-73. DOI: 10.5117/PED2018.1.LEEN
Smit, F., Driessen, G., Sluiter, R. & Brus, M. (2007). Ouders, scholen en diversiteit. Ouderbetrokkenheid en – participatie op scholen met veel en weinig achterstandsleerlingen. Nijmegen: KUN / ITS.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
