Onderzoek

Open gesprekken in de klas

Hij merkt het meteen: bij gevoelige onderwerpen wordt het altijd onrustiger in de klas. 'Dat vinden ze toch wel de mooiste lessen vaak, heb ik de indruk.' Aan het woord is een van leraren die Wiel Veugelers en Jaap Schuitema interviewden voor het boek Docenten en controversiële issues. Levensbeschouwelijke en politieke thema's in de schoolvakken biologie en geschiedenis.

'Controversiële issues', dat zijn onderwerpen waarover uiteenlopende opvattingen bestaan en die leerlingen echt raken. Zoals een geschiedenisleraar zegt: '[Als] je ziet dat mensen op het puntje van hun stoel gaan zitten.'

De meest genoemde onderwerpen door biologieleraren zijn de evolutietheorie, (homo)seksualiteit, abortus, euthanasie, duurzaamheid en de bio-industrie. Bij geschiedenis gaat het vooral om het Israëlisch-Palestijns conflict, Geert Wilders en de PVV, en slavernij. Wat controversieel is, hangt ook af van de samenstelling van de klas. In een groep met veel moslimleerlingen is homoseksualiteit en het Israëlisch-Palestijns conflict bijvoorbeeld heikeler dan in een witte klas.

Vooral biologieleraren hebben niet altijd trek in een discussie. Uit onderzoek blijkt dat een vijfde vindt dat het in de biologieles om feiten en niet om meningen gaat. Dat geldt vooral bij een thema als evolutieleer. Zoals een leraar zegt: 'Dit is één theorie en ik nodig je uit om dat te integreren met je eigen visie, maar dat gaan we niet in de les doen.'

Toch willen de meeste leraren over gevoelige thema's best het gesprek aangaan, maar vinden ze dat lastig. Veugelers en Schuitema geven daarvoor diverse handreikingen. Belangrijk is om als leraar, in elk geval in het begin, een neutrale positie in te nemen. Laat leerlingen aan het woord en stimuleer ze vooral ook om naar elkaars meningen te luisteren en deze te respecteren. Een dialoog is daarbij een betere vorm dan het debat, want in een debat betrekken leerlingen eerder stellingen. Handige tip van een vakdidacticus biologie: begin in een nieuwe klas niet meteen met heftige onderwerpen, maar houd het eerst even bij veiliger discussiethema's als voeding.

Wiel Veugelers en Jaap Schuitema, Docenten en controversiële issues. Levensbeschouwelijke en politieke thema's in de schoolvakken biologie en geschiedenis. Universiteit van Amsterdam. Te downloaden op www.kortlopendonderzoek.nl.

Tekst: Bea Ros
Beeld: Frits Dijcks

Dit artikel is verschenen in de rubriek Onderzoek Kort van Didactief (maart 2014).