Onderzoek

Niet stampen, maar denken

Het geheugen is als een spier: hoe intensiever je traint, hoe steviger het wordt. Niet voor niets is herhaling het codewoord in leren. Maar die herhaling kan wel meer of minder zinvol zijn. Zo is 'gespreid leren' beter dan stampen op één moment. Niet voor niets hameren leraren vreemde talen erop dat leerlingen niet vlak voor het proefwerk woordjes moeten gaan stampen, maar juist op verschillende momenten moeten herhalen. Een ander effectief gebleken geheugenstrategie is 'retrieval practice': het actief ophalen van informatie uit het geheugen.

Hoe kun je deze strategieën inzetten in het woordenschatonderwijs op de basisschool? Goossens stapte de klas in en liet kinderen oefeningen uit reguliere lesmethodes maken. Kinderen bleken nieuwe woorden beter te onthouden als ze deze oefeningen verspreid door de week maakten in plaats van gedurende een lange leersessie. Dus spreiden is inderdaad beter dan stampen.

Ook van retrieval practice kon Goossens het praktisch nut bewijzen. Leerlingen opnieuw woorden en hun betekenissen laten bestuderen levert minder op dan hen het woord of de betekenis actief te laten ophalen uit hun geheugen. In het laatste geval moeten ze harder nadenken ofwel hun geheugen harder laten werken, en dat komt het leren ten goede. 'Hoe meer inspanning, hoe dieper informatie wordt opgeslagen in je geheugen, dus hoe beter je leert,' zegt Goossens. Nu komt het herhaald doorlezen van de woordbetekenissen niet zo vaak voor, maar wel gangbaar is de invuloefening waarbij de in te vullen woorden boven de oefening staan. Het geheugen hoeft dan minder hard te hollen. Beter is om die woorden weg te laten en leerlingen er actief naar te laten graven in hun geheugen.

Om dezelfde reden is het overschrijven van woorden plus definities – ook vrij gangbaar – een weinig effectieve oefening. 'Leerlingen zijn er relatief lang mee bezig, terwijl ze er niet zoveel van leren. Dat is weinig effectieve onderwijstijd. Meer moeite doen is je geheugen trainen.'

Nicole Goossens, Distributed Practice and Retrieval Practice in Primary School Vocabulary Learning. Proefschrift Erasmus Universiteit Rotterdam, 2015.

Tekst: Bea Ros

Dit artikel is eerder verschenen in de rubriek Onderzoek Kort van Didactief (april 2015).

7 augustus 2015