Heren met ouderwetse telefoons op dienbladen heten je welkom bij de deur, terwijl net na de ingang fish-eyelenzen voor je smartphone worden uitgedeeld. In de aula kun je vast gaan zitten met een lekker bakkie koffie óf je haar laten stylen en je nagels laten lakken om je de hele dag fabulous te voelen. Oud versus nieuw op het LOF-festival. Het past goed bij het idee van het LerarenOntwikkelFonds (LOF): vernieuwen, innoveren, verbeteren en leren van onderzoekers en collega’s vóór jou. Jan van de Ven, tot 1 oktober leider van het platform PO in Actie speelt er in zijn openingsspeech mooi op in: ‘Het gaat niet alleen om vernieuwing, maar om verbetering. Want als het niet beter wordt, waarom zouden we dan vernieuwen?’
Het LerarenOntwikkelFonds, onlangs nog in de aandacht vanwege het verdwijnen van de moederorganisatie, de Onderwijscoöperatie, werd in 2015 opgericht om pionierende leraren te ondersteunen bij het verbeteren van het onderwijs. Nu, drie jaar later, heeft zo’n 600 man zich verzameld in de aula van het ROC Midden Nederland voor het eerste LOF-festival op 5 oktober. Plaats en tijd zijn geen toeval. Op deze Dag van de Leraar was eerst het tweedaagse Lerarencongres van de Onderwijscoöperatie (OC) gepland, waarvan één dag in het teken van het LOF zou staan. De zaal was al geboekt bij wijze van spreken, toen deze zomer bekend werd dat de OC per 1 januari 2019 ophoudt te bestaan. Het LOF-festival was wat restte.
Leraren met een goed idee om onderwijs te innoveren kunnen bij het LOF een aanvraag doen. Die aanvraag moet uiteraard aan een aantal voorwaarden voldoen. Zo moet je idee iets bijdragen aan de ontwikkeling van het onderwijs, moet je als leerkracht zelf een leerproces doormaken en moeten de kosten in verhouding zijn met de beoogde doelen en resultaten. Uiteraard moet je als leerkracht ook zelf activiteiten uitvoeren en moet je toestemming hebben van je leidinggevende. Een jury, per sector bestaand uit vijf leerkrachten, beoordeelt deze aanvraag en besluit wie in aanmerking komt voor een financiële bijdrage van maximaal €75.000,- voor LOF (PO en VO) en maximaal €4.000,- voor Onderwijs Pioniers (MBO). Deze subsidie is bedoeld om bijvoorbeeld uren op school ‘vrij te kopen’ waarin je werkt aan de ontwikkeling van jouw initiatief. Er zijn meerdere juryrondes per jaar; de eerstvolgende deadline is op 22 januari 2019. Inmiddels staat de teller al op 670 lopende of afgeronde initiatieven.
Michèl de Vries, coördinator en LOF-coach, legt uit: ‘Met LOF ontwikkelen leerkrachten iets van onder af. Dat werkt motiverend doordat het ze eigenaar maakt van onderwijsvernieuwing. Soms ondervinden ze echter wel weerstand van de directie of de rest van het team, bijvoorbeeld omdat die de noodzaak van het project nog niet zien. We helpen pionierende leerkrachten daarom niet alleen financieel, maar coachen ze ook in het hele proces van onderwijsontwikkeling.’
Die coaching bestaat uit drie verplichte LOF-labs gedurende een jaar, waarbij leerkrachten in groepjes aan de ontwikkeling van hun project werken en persoonlijke begeleiding van de coach krijgen. Het project moet uiterlijk in het tweede schooljaar na het verstrekken van de subsidie worden afgerond.
‘Het is natuurlijk de bedoeling dat de rest van de school het project ook oppakt én het deelt met de rest van onderwijzend Nederland, zodat andere leerkrachten en scholen daar ook weer van kunnen leren,’ aldus De Vries. Dit is ook een voorwaarde voor deelname aan LOF: deel zelf de voortgang en resultaten van je project.
Gedeeld wordt er volop op het festival. ‘s Ochtends en ‘s middags worden er, naast verschillende lezingen en workshops, LOF-labs georganiseerd. LOF-coach Antoinette Donkers begeleidt sinds eind 2017 vier leerkrachten in het oosten van Noord-Brabant en het noorden van Limburg. Alle vier zijn ze werkzaam in het (speciaal) basisonderwijs. Vandaag is de laatste bijeenkomst met haar groepje. Donkers spreekt haar bewondering voor hen uit: ‘Iedereen heeft flinke stappen gemaakt en dingen in beweging gezet.’ Ze vraagt het viertal hun eigen ontwikkeling in beeld te brengen door twee foto’s te kiezen uit een set coachingskaarten (‘Waar was je voor je begon, en waar sta je nu?’). Leerkracht Lianne Bonte van SBO-school De reis van Brandaan kiest een foto met klossen draad. ‘Hier waren het nog losse eindjes, het was nog geen geheel.’ Eind 2017 begon zij met het herontwikkelen van het wetenschap & techniek-onderwijs op haar school. Het team wilde onderzoekend & ontwerpend leren introduceren om leerlingen, die vaak faalervaringen hebben opgelopen op hun vorige school, succeservaringen te laten opdoen. Ook wil de school ze technische vaardigheden aanleren die ze later op de arbeidsmarkt kunnen gebruiken.
Een flink project, maar Bonte kijkt positief terug op de voortgang tot nu toe: ‘Nu ben ik in beweging en heb ik ook de school in beweging gebracht,’ legt ze uit, wijzend naar haar tweede foto van een kind spelend met een hoepel. En dat is zeker waar: op de website van de school staan tientallen foto’s en verslagen van inspirerende onderzoeksprojecten. Afgelopen juni won De reis van Brandaan zelfs de TechniekTrofee voor het beste wetenschap & techniek-onderwijs.
Haar collega Carine Bartholomeus-van den Born, werkzaam op basisschool ’t Slingertouw, pakte het ook groots aan: zij wilde veranderen hoe het team kijkt naar de ontwikkeling van leerlingen. Niet meer gericht op cijfers, maar werken met portfolio’s én een betere samenwerking met het VO. Ook een aardige opgave. Ze had graag meer LOF-labs gehad om meer met collega-innovators te kunnen sparren. Ze suggereert een Whatsapp- of Facebookgroep per labgroep. Of, omdat de groepjes toch per regio zijn ingedeeld, extra bijeenkomsten buiten de LOF-labs om. Donkers is blij met de feedback: ‘Het is fijn dat pionierende leraren meer labs willen, dan weet je dat ze het waardevol vinden, van elkaar leren en er echt iets aan hebben.’ Voor nu worden de pioniers gelukkig nog niet helemaal aan hun lot overgelaten. Donkers bezoekt hen allemaal nog eens op hun school om te zien hoe het project nu loopt én hoe het als schoolteam verder wordt opgepakt. Samen met leraar én leidinggevende evalueert ze het LOF-traject met de focus op de toekomst, borging en duurzaamheid. Hoe worden de opgedane kennis, inzichten en ervaringen van de leraar gedeeld met het onderwijsveld?
Ook buiten de labs worden er vandaag druk kennis en ervaringen gedeeld. Pioniers uit Lab C, die in de eindfase van hun innovatieproject zitten, vertellen aan zogenoemde dialoogtafels aan net startende pioniers en andere geïnteresseerden over hun project.
Doreen de Bruijn, leerkracht op de Calvijnschool in Hoogeveen, spreekt met passie over de zoektocht van haar team naar een schoolvisie: ‘We zaten een beetje met de vraag waarop je je keuzes baseert, voor methodes of lesmaterialen bijvoorbeeld. Onze oude schoolvisie voelde als achterhaald. Als zwakke school hadden we een tijdlang de inspectie over de vloer gehad. Nu we weer lucht en ruimte kregen, waren we de zin een beetje kwijt. Dus gingen we aan de slag.’ De Bruijn gebruikte de subsidie niet alleen voor haar persoonlijke ontwikkeling, maar liet het hele team profiteren. Met z’n allen trokken ze zich twee dagen terug op de hei. En dat ging heel diep. ‘We gingen echt terug naar de basis. Tot de vraag waarom je überhaupt voor het onderwijs had gekozen aan toe. Zo kwamen we tot een aantal waarden die voor ons belangrijk waren, zoals gemeenschap en verantwoordelijkheid.’
Nadat het team een aantal belangrijke waarden voor de visie had bepaald, werden de ouders er expliciet bij betrokken. Niet alleen door ze uit te nodigen voor een ouderavond, maar door ze actief mee te laten denken over de waarden die zij op hun beurt belangrijk vinden voor hun kind. ‘Daar kwam onder andere het kennen van je eigen én andermans talenten in naar voren en dat konden we meteen toepassen. Ik dacht, ik heb iemand nodig die goed is met taal. Ik kan die visie zelf wel op papier zetten, maar ik weet dat anderen dat beter kunnen. Toen heb ik collega’s gevraagd daarbij te helpen. Later is de tekst nog veelvuldig gelezen en aangepast door andere collega's, ouders en zelfs een kennis met taalexpertise.’
Met de nieuwe focus van het team werd ook gekeken wat er nodig was om die te verwezenlijken en werden benodigde uitgaven kritisch tegen het licht gehouden. ‘Portfoliomappen voor alle kinderen zijn bijvoorbeeld duur. Maar omdat ze nodig waren om onze visie rond talentontwikkeling te bewerkstelligen, vond het bestuur het goed.’
De LOF-subsidie voor De Bruijn heeft een sneeuwbaleffect gehad voor de hele school, zegt ze zelf. ‘Er zijn nu drie leerteams bezig. De een werkt aan het invoeren van kindgesprekken en kindplannen. Een tweede team houdt zich bezig met het ontwikkelen van andere onderwijsvormen, iets voor de langere termijn. Het derde team buigt zich over een passende methode voor de zaakvakken.’ En de Bruijn zelf? Die is doorgegroeid naar een leidende functie binnen de school. ‘Het LOF biedt je ruimte, niet alleen voor je project, maar zeker ook voor je eigen ontwikkeling’.
Wie De Bruijn hoort, zal denken dat de lat bij LOF heel erg hoog ligt. Maar dat blijkt wel mee te vallen aan het slot van de dag als het festival wordt afgesloten door Paul Iske, CFO (Chief Failure Officer) van het Instituut voor Briljante Mislukkingen. In een humoristische lezing maakt hij duidelijk dat het allemaal niet perfect hoeft: ook mislukkingen zijn heel belangrijk. Sterker nog, van falen leer je een hoop voor je volgende poging; veel briljante uitvindingen kwamen voort uit mislukkingen. Daarom stelde Iske de Universele Verklaring van het Recht Briljant te Mislukken op die hij deze middag presenteert. Neem nou de Viagrapil, die werd ontworpen als een medicijn tegen pijn op de borst en hoge bloeddruk. Daar bleek het niet voor te werken, maar uiteindelijk werd het toch een zeer populair medicijn… Of kijk naar de toren van Pisa, die toch echt rechtop had moeten staan. Dat rechtop staan mislukte jammerlijk, maar de inkomsten die Pisa elk jaar genereert uit alle toeristen die de toren bezoeken zijn flinke ‘faalopbrengsten’. Niks mis dus met falen, zolang je er maar iets van leert, of het omzet in een Briljante Mislukking. Een mooie take-homemessage voor alle innovators.
Kijk voor meer informatie en inspiratie op: www.lerarenontwikkelfonds.nl / www.jijmaakthetonderwijs.nl. Daar vind je ook de krant met initiatieven die tijdens het festival werd gepresenteerd. Meer lezen over het LOF-festival? Hier vind je de terugblik.
1 Hoe verder met het LOF?
2 Beter carrièreperspectief: oplossing voor het lerarentekort?
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
