Al geruime tijd wordt er opgeroepen om de werkdruk van leraren te verlichten. Dat zou bijdragen aan een aantrekkelijker beroep en minder uitval en daarmee aan de bestrijding van het lerarentekort. In een korte peiling onder leraren heeft het Lerarencollectief gevraagd wat er nodig is om de eigen leskwaliteit te verbeteren. 80% van de 116 respondenten geeft aan dat daarvoor ontwikkeltijd nodig is. In de woorden van Sharon Martens, leraar in het speciaal onderwijs en lid van de ledenraad van het Lerarencollectief PO: ‘Leraren hebben simpelweg onvoldoende tijd om goede lessen voor te bereiden, om rustig te evalueren: wat gebeurde er nu tijdens deze les, of om te analyseren hoe kinderen scoorden op een toets.’ Ook Harm Tiggelaar, leraar in het vo en kwartiermaker voor het Lerarencollectief VO, herkent dit: ‘Als je je echt als leraar wilt ontwikkelen, dan is een belangrijke inspiratiebron het bij elkaar in de les kijken.’ Dat is op zijn school ook een tijdje gebeurd, maar weer ingezakt, omdat het te vrijblijvend was en er geen vaste structuur voor was. Docenten moesten alles zelf organiseren.
Werken aan beter onderwijs is niet alleen een kwestie van het stimuleren van een ontwikkelingsgerichte mindset of van een leercultuur, maar komt alleen duurzaam tot stand als er ook structuren zijn die dat ondersteunen en stimuleren. De huidige structuur van het beroep waarbij iedere leraar lesgeeft in zijn of haar eigen lokaal, afgescheiden van collega’s, belemmert juist een collegiale leercultuur. Als scholen zo’n leercultuur willen creëren, moeten ze ook structuren creëren die dat bevorderen en mogelijk maken, bijvoorbeeld doordat tijd ingeroosterd wordt om samen onderwijs te ontwikkelen of om samen bij elkaar in de les te kijken. Dat vraagt wel lef van scholen en schoolleiders. En die tijd moet ergens vandaag komen. Een manier is om het aantal lessen te verminderen met 10 of 20 procent om de vrijgekomen tijd te gebruiken voor gezamenlijke ontwikkeltijd. Dat sluit aan bij de motie van Van Meenen en Ypma om te komen tot een maximaal aantal lesuren van twintig per (fulltime) leraar voor het voortgezet onderwijs en acht dagdelen voor een (fulltime) leraar in het primair onderwijs. Het past ook bij verkenningen van onderzoekers naar mogelijkheden om onderwijstijd vrij te maken (Van der Aa et al., 2020).
Het betekent wel dat leerlingen minder les krijgen. Maar als leraren meer ruimte krijgen om stil te staan bij de dingen die ze doen, en bij de vraag hoe het beter zou kunnen, kan dat leiden tot beter onderwijs. Misschien halen leerlingen met minder lestijd dan wel dezelfde leerresultaten.
Essentieel is, in de ogen van Harm Tiggelaar, dan wel dat we samen de vrijgemaakte tijd goed invullen. Dat vraagt een professionele cultuur binnen het team, stimulansen vanuit de schoolleiding maar ook professionalisering om samen beter onderwijs te ontwikkelen op basis van de uitkomsten van onderwijsonderzoek. Het vraagt ook iets van leraren in hoe zij over hun werk denken: naast het geven van lessen is het ontwikkelen en verbeteren van onderwijs ook onderdeel van hun taak.
Minder les betekent ook minder tijd voor het curriculum. Dat vraagt aanpassingen van het curriculum en opnieuw overdenken van de inhouden die we noodzakelijk achten. We moeten dingen kunnen loslaten.
Minder lesuren lijkt onontkoombaar in verband met de hoge verwachtingen die we hebben van leraren. Ze moeten een werkomgeving hebben die het mogelijk maakt om aan die verwachtingen te voldoen. Tegelijk roept een vermindering van het aantal lesuren veel vragen op: wat is het effect op leerresultaten, op kansengelijkheid, op het curriculum?
Deze vragen verkennen we nader in een podcastreeks onder de titel Minder uren, betere lessen? Leraar geschiedenis Erik Ex en lector Marco Snoek gaan in gesprek met leraren en experts uit de wetenschap over de vraag of vermindering van het aantal lesuren kan leiden tot beter onderwijs. In de eerste aflevering zijn hun gesprekspartners Sharon Martens en Harm Tiggelaar. In de tweede aflevering die begin november uitkomt schuiven hoogleraar Jan van Tartwijk (Universiteit Utrecht) en lerares Debbie Dussel aan om verder zicht te krijgen op de relatie tussen onderwijstijd en leeruitkomsten.
De podcastreeks Minder uren, betere lessen? wordt ontwikkeld door het Center of Expertise Urban Education van de HvA met financiële steun van het NRO. Wilt u op de hoogte blijven van volgende afleveringen, kijk dan ook op www.hva.nl/minderurenbeterelessen.
Bron:
Van der Aa, R, et al. (2020). Onderwijstijd: meer of minder? Internationaal vergelijkend onderzoek naar de urennorm en onderwijstijd in het primair onderwijs. Den Haag: CAOP.
Dit artikel verscheen in Didactief, november 2022.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
