Wereldwijd krijgen 200 miljoen kinderen les in een andere taal dan de moedertaal. Deze leerlingen moeten op school een ‘dubbele’ inspanning leveren: de schoolvakken beheersen evenals een andere taal leren. De moedertalen die de school in komen, bezitten vaak een rijke woordenschat en kennis waar je gebruik van kunt maken. Toch wordt meertaligheid in Nederland al lange tijd geassocieerd met achterstand. De uitdaging voor het onderwijs ligt in het omgaan met verschillen tussen leerlingen, door vooroordelen te vermijden en gelijke kansen te bieden.
Dit duidelijk geschreven boek geeft hierop een heldere kijk. Lidy Peters, intern begeleider en leerkracht op een multiculturele basisschool, legt in negen hoofdstukken uit hoe je als school meertaligheid positief kunt gebruiken. Aan ieder hoofdstuk zijn casussen toegevoegd en ervaringen uit het werkveld, in groene praatwolken genaamd ‘Uit de praktijk’.
De auteur benadrukt het belang van het bewustzijn van verschillen tussen migrantengroepen: kinderen van arbeidsmigranten, vluchtelingen en expats hebben hele andere achtergronden. Maar een school is geen plek voor maatschappelijk werk; het is belangrijk deze grens te bewaken. Het kan ook niet de volledige verantwoordelijkheid van alleen het onderwijs zijn om taalachterstand, als leerlingen die wél hebben, weg te werken.
Wat fijn dat Lidy Peters in dit boek afrekent met vooroordelen over migranten in de school, die al sinds de komst van de gastarbeiders naar Nederland heersen. Toen duidelijk werd dat deze Turkse en Marokkaanse migranten niet teruggingen, was een andere aanpak van ons onderwijs aan deze leerlingen nodig. Het idee dat ‘zwarte’ scholen minder goed zouden presteren, blijkt in de praktijk geen gegeven. Ook het idee dat migrantenouders niet open zouden staan voor communicatie met school, is volgens Peters te kort door de bocht. De manier van benaderen, volhouden en zien waar je kansen liggen, zijn voor een school cruciaal.
Kleuters die niet of nauwelijks Nederlands spreken, hebben doorgaans twee jaar nodig om dagelijkse taal mondeling te beheersen. Voor schooltaal is dat rond de zes jaar. De omgeving van een kind is van groot belang hierbij, zoals het beroep van de ouders en het aantal boeken in huis. Door samen te werken met ouders en hun betrokkenheid te vergroten, kun je helpen de achterstanden te verkleinen. Peters noemt open communicatie, goed luisteren, gebruikmaken van een tolk en je verdiepen in de thuiscultuur als succesvolle voorbeelden.
De tweedetaalverwerving bestaat ruwweg uit vier fases: gewenning, redzaamheid, omgang en leertaal. Als je de meertaligheid van een leerling niet erkent en het gebruik van de moedertaal op school niet toestaat, kan deze ook niet ondersteunen bij het aanleren van een tweede taal. Dat kan zijn weerslag hebben op resultaten op school. Ruimte voor de moedertaal schep je met draagvlak bij bestuur, school en ouders. Uit onderzoek blijkt dat leerlingen beter presteren wanneer hun meertaligheid erkend en gebruikt wordt (Verley, 2016).
Vandaag de dag is er amper een school zonder Poolse, Chinese of Syrische leerling te vinden. Peters vertelt hoe hiermee om te gaan aan de hand van prachtige praktijkvoorbeelden, die morgen al op jouw school toepasbaar zijn. Zing eens liedjes met je groep in een andere taal, maak een paspoortmuur in je klas en betrek ouders bij je lessen over verschillende culturen. Ook de tips onder de noemers ‘doen’ en ‘niet doen’ bij de casussen klinken soms misschien logisch, maar zijn heel waardevol om op een rijtje te hebben. Dit boek is een aanbeveling voor eenieder in het primair onderwijs om je houding tegenover meertalige leerlingen eens goed onder de loep te nemen.
Lidy Peters, Talen die de school in komen. Kansen voor een multidiverse basisschool. Lannoo Campus, 2021, € 29,99.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
