Zondagavond kwart voor acht stapt Marjolein Ploegman op haar fiets naar de Zandvoortse strandtent Thalassa 18. De wind is onstuimig, maar lang niet zo hard als de keer dat ze hier met Ewald van Vliet had afgesproken en letterlijk van haar fiets waaide. ʻIk zit hier regelmatig op het terras met Andrea (Koopmans, directeur van De School, red.).ʼ Lacht: ʻOnder een deken met uitzicht over de eindeloze zee oplossingen te bedenken voor nieuwe en oude problemen.ʼ
Waar begin je en wat vraag je een school die de afgelopen jaren breed is uitgemeten in de pers? Met 44 artikelen in dagbladen en tijdschriften, 20 online-publicaties en 10 radio- en televisieprogramma's, lijkt alles al gezegd. Maar vanaf minuut een wordt duidelijk: er is nog voldoende gespreksstof. Alles komt ter tafel. Ook de schaduwzijden van een innovatief onderwijsconcept. De moeizame start, het hoge verloop van leerkrachten in de eerste jaren, de voortdurende huisvestingsproblematiek. De onzekerheid over het voortbestaan en uiteindelijk opgelucht ademhalen na de besturenfusie met de stichting Lucas in Den Haag. En er zijn eyeopeners. ʻOnze beste leerkrachten zijn de mensen uit de kinderopvang. Ze zijn meer gewend om het werk te organiseren (er zijn altijd kinderen) en zich te betrekken op individuele kinderen en ouders.ʼ Pijnpunten zijn er ook: ʻIk vind het teleurstellend dat er geen onderzoek wordt gedaan naar ons vernieuwingsconcept; keer op keer is het antwoord: Het is niet breed toepasbaar.ʼ
Voor wie het allemaal gemist heeft; een korte opfriscursus. De School – vrij vertaald vanuit het Grieks: de vrije ruimte om je te ontwikkelen - werd gesticht door Marjolein Ploegman die ook vrijgevestigd onderwijskundige is. Haar missie? Het voorkomen van overmacht. Want: de schoolorganisatie was nog nooit veranderd. Maar ze wilde ook 'ongezien leed' oplossen. Denk aan de leerling die door zes weken ziekenhuisopname blijft zitten, het ge-hyperventileer in de toetsweek, negatieve effecten van een halve zomervakantie doelloos op straat hangen. Er is volgens Ploegman zoveel ongezien leed door het huidige stelsel, het onnatuurlijke onderscheid tussen onderwijs en opvang. 'Waarom gaat een kind eerst naar een plek waar leren wordt vergemakkelijkt en versneld en stopt dat om halfdrie en heet dat ineens opvang? Het zit toch in de levensenergie van een kind dat het wil leren en groot wil worden?'
Na vijf jaar voorbereiding werd De School op 11 augustus 2008 de eerste school met flexibele en ruime onderwijstijden: 50 weken per jaar open van maandag tot en met vrijdag van acht tot zes. Kinderen volgen er tussen 940 en 2.500 uur onderwijs. In overleg met ouders en leerkrachten, de pedagogische driehoek, delen leerlingen hun eigen jaar in met een persoonlijk leerplan. Schooldagen beginnen tussen acht en tien of tussen twaalf en twee. De dag kan eindigen tussen de middag of tussen vier en zes. Naast ruime openingstijden werkt de school sociocratisch – kinderen en ouders krijgen een volwaardige en gelijkwaardige plek in de besluitvorming – en thematisch: geen traditionele vakken, maar elke tien weken een ander thema zoals: verkeer en vervoer, communicatie, middeleeuwen, Europa, voeding, dieren. Leraren werken in wisselende diensten, hun rooster wordt elke tien weken opnieuw bepaald. Van leerlingen vraagt het niets. 'Juist niet,' benadrukt Ploegman. 'Zij kunnen gewoon leren op momenten dat ze het best leerbaar zijn.'
Kunnen variëren in onderwijstijd is volgens Ploegman een belangrijke voorwaarde voor onderwijs op maat, gepersonaliseerd leren zo u wilt. Een term die niet nieuw is, als je het Ploegman vraagt. 'Gepersonaliseerd leren staat al sinds 1985 in de wet op het basisonderwijs: het onderwijs is zo georganiseerd dat ieder kind een ononderbroken ontwikkelingsweg volgt en het onderwijs wordt afgestemd op de mogelijkheden van het kind.' Flexibele onderwijstijd blijkt daarbij essentieel, meent Ploegman. 'Veel van de leer-, gedrags- en organisatieproblemen los je op als je meer tijd tot je beschikking hebt. Iedere school wil maatwerk leveren, passend onderwijs, maar dat lukt vaak niet. Want er zijn klassen en dat betekent groepsonderwijs. Het klassieke onderwijssysteem met homogene groepen en differentiëren op hooguit drie niveaus, heeft daarmee veel onprettige bijwerkingen. Wij zeggen: Schaf de schaarste aan tijd af en de gevolgen van veel leerproblemen zijn beter hanteerbaar.' Dat betekent volgens Ploegman niet dat kinderen die meer nodig hebben ook automatisch meer onderwijstijd krijgen. 'Dat is dezelfde vraag als: Hoeveel Passend-Onderwijs-kinderen heb je? Die vraag komt voort uit: Je hebt een standaard en als je buiten die standaard valt, dan heb je passend onderwijs nodig. Wij hebben geen standaard. Elk kind heeft een persoonlijk leerplan. Hij krijgt wat hij nodig heeft en wat hij wil. Ouders die in scheiding liggen en elkaar de tent uitvechten: ook dat kan een uitstekend argument zijn om langer op school te blijven.'
Bijna 100 leerlingen telt De School inmiddels. 87 kinderen staan op de wachtlijst. Het concept 'gewoon basisonderwijs op maat' blijkt effectief. 'Het lost de problemen op, volgens de inspectie doet de school het buitengewoon goed en ook niet onbelangrijk: Het blijkt financieel haalbaar.' Ploegman is daar trots op. Maar ze is ook kritisch: 'Het concept is geslaagd, maar geen enkele school heeft het herontwerp overgenomen, ook niet het verwante Kindcentrum 2020. O4NT (Steve Jobsschool, red.) aanvankelijk wel, maar ook die heeft het laten varen en richt zich vooral op digitale middelen.' En dat is volgens Ploegman heel jammer. 'Ict en gepersonaliseerd leren worden vaak in een adem genoemd, terwijl de oplossing zit in grondig herontwerp van de schoolorganisatie.'
De School biedt twee pakketten aan: het basispakket (940 uur) en het totaalpakket (2500 uur) waar 85% van de leerlingen gebruik van maakt. De extra kosten voor het totaalpakket zijn vergelijkbaar met drie dagen per week buitenschoolse opvang.
Leerlingen krijgen vakken als taal en rekenen, koken en dansen, Engels en filosofie, techniek en expressie.
Dit artikel verscheen in de rubriek 'De Biotoop' in Didactief, maart 2016.
En blijf op de hoogte van onderwijsnieuws en de nieuwste wetenschappelijke ontwikkelingen!
Inschrijven
