Onderzoek

Leren praten over boeken

Vaak is het literatuuronderwijs in het po en de onderbouw vo gericht op leesplezier en -beleving. In de bovenbouw vo komt dan het ‘echte werk’ en leren leerlingen literaire werken analyseren. In het bekende Lezenvoordelijst-model van vakdidacticus Theo Witte geldt belevend lezen als eerste leesniveau, waaraan door oefening (onderwijs) nieuwe lagen zoals analyserend en interpreterend lezen toegevoegd worden.
Gertrud Cornelissen plaatst daar een ander model tegenover: lezers ontwikkelen zich niet van het ene naar het andere niveau, maar juist gelijktijdig binnen elk niveau of, zoals zij het noemt, dimensie. Ze onderscheidt vier dimensies: belevend, interpreterend, beoordelend en met narratief begrip lezen. Hoe competenter de lezer, hoe meer beargumenteerd de uitspraken over elke dimensie.

Kunnen literaire gesprekken in de klas daarbij helpen? Voortbordurend op de methode Vertel eens van de Britse jeugdboekenschrijver en leesbevorderaar Aidan Chambers liet ze twee groepen 7 en een groep 8 gedurende een jaar vier boeken samen nabespreken. Cornelissen constateerde groei bij alle leerlingen. Ze konden hun belevingen, interpretaties en beoordelingen steeds beter verwoorden en gingen ook meer (verschillende) vragen stellen over het boek.

Ze adviseert om leerlingen het boek mee naar huis te laten nemen en hen met post-its oordelen bij fragmenten of zinnen te laten noteren. Dat komt het gesprek in de klas ten goede. Verder ontdekte ze – zoals Witte al voor haar – dat het uitmaakt welk boek je kiest. Het ene boek leent zich meer voor belevend lezen, het andere meer voor interpreterend of narratief lezen. Om de juiste keuze te maken adviseert ze om samen met enkele collega’s een leesclub op te richten. Tot slot adviseert ze OCW dringend om ‘de sterke scheiding tussen technisch lezen, begrijpend lezen en leesbeleving te doorbreken.’

Gertrud Cornelissen, ‘Maar als je erover nadenkt...’ Een jaar literatuuronderwijs in groepen 7 en 8 van de basisschool. Proefschrift Vrije Universiteit, 2016.