Onderzoek

Jonge zittenblijvers

Ongeveer een op de vier Nederlandse 15-jarigen is ooit blijven zitten. In andere (OECD-)landen is dat gemiddeld een op de zeven. Hoe komt dat en valt dat te veranderen? In opdracht van het ministerie van OCW heeft onderzoeksinstituut ITS die vragen onderzocht.

Het blijkt dat de grote aantallen zittenblijvers grotendeels toe te schrijven zijn aan 'kleuterbouwverlenging'. Veel kinderen kleuteren een jaar extra, omdat ze volgens de school nog niet rijp genoeg zijn om aan het echte leren in groep 3 te beginnen. De meeste scholen zien dat niet als een probleem en noemen het ook geen zittenblijven. In veel andere landen hebben leerlingen in de eerste leerjaren, of soms zelfs gedurende de hele leerplichtige leeftijd, recht op automatische doorstroming. Scholen stemmen hun onderwijsaanbod af op individuele verschillen, met onder meer differentiatie, geïndividualiseerde instructie, leerjaaroverstijgend onderwijs, één-op-één-begeleiding en onderwijs in kleine klassen. Vooral de Scandinavische landen hanteren dit model.

Tijdens een expertmeeting over de onderzoeksresultaten zijn aanbevelingen gedaan om de overgang van groep 2 naar groep 3 soepeler te lopen verlopen en daarmee kleuterbouwverlenging te verminderen. Vooral in groep 3 zou iets moeten gebeuren: leerkrachten in groep 2 laten leerlingen eerder overgaan als er in groep 3 mogelijkheden zijn voor extra instructie dan wel begeleiding, bijvoorbeeld door leertijdverlenging of door de inzet van een klassenassistent. Ook zou volgens de experts meer ruimte voor spel in groep 3 de overgang voor kinderen vergemakkelijken en kunnen flexibele instroommomenten voorkómen dat leerlingen een heel jaar vertraging oplopen. Ze pleitten bovendien voor centrale, goed onderbouwde criteria voor zittenblijven die leerkrachten een breder referentiekader bieden dan hun eigen groep of school.

Dit artikel is eerder verschenen in Didactief, oktober 2014.

Geert Driessen, Bianca Leest, Lia Mulder, Tineke Paas en Twan Verrijt, Zittenblijven in het Nederlandse basisonderwijs: een probleem? Nijmegen: ITS, 2014. Te downloaden of te bestellen via www.ru.nl/its.